طی یادداشتی به آزنیک، مطرح شد؛

نقض حقوق در فضای مجازی و تبعیض علیه دختران در عصر اقتصاد گیگ

دختران، تقریباً از زمانی که تاریخ به یاد دارد، اساساً از حوزه عمومی تبعید شده‌اند. زمانی این عرصه اجتماع انحصاری و محدود به افرادی با موقعیت اجتماعی خاص بود. موضوعی که حذف کامل هرگونه مشارکت دختران در آن صرفاً به این واقعیت بستگی داشت که آنها قبلاً از داشتن چنین موقعیت اجتماعی یا کار در چنین زمینه‌هایی محروم شده بودند.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، دختران، تقریباً از زمانی که تاریخ به یاد دارد، اساساً از حوزه عمومی تبعید شده‌اند. زمانی این عرصه اجتماع انحصاری و محدود به افرادی با موقعیت اجتماعی خاص بود. موضوعی که حذف کامل هرگونه مشارکت دختران در آن صرفاً به این واقعیت بستگی داشت که آنها قبلاً از داشتن چنین موقعیت اجتماعی یا کار در چنین زمینه‌هایی محروم شده بودند. از آنجایی که اینترنت حوزه‌ي عمومی را برای کلیه افرادی که می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند، از جمله مردانی که موقعیت اجتماعی یا زمینه‌های کاری آنها اجازه دسترسی به آن را نمی‌دهد، باز کرد که در این میان شاید برای اولین بار به زنان به‌خصوص دختران اجازه دسترسی به حوزه عمومی را داد. اما این‌که این دسترسی برای زنان همانند دسترسی مردان و بدون دغدغه و با احترام به حریم شخصی آنها بوده است، پرسشی است که با توجه به مولفه مهم تبعیض جنسیتی نهادینه شده در باور جامعه چالش برانگیز است. 

همانطور که در هر حوزه عمومی (خیابان، مکان‌های کار، نهادهای عمومی، سازمان‌های مختلف) مردان همچنان بیشترین تعداد مشارکت را داشته و در مجموع تفوق بیشتری دارند، این موضوع در محیط دیجیتال نیز اتفاق افتاده است. سنت های موروثی، عفت تحمیلی بر زنان و ترس از تهدیدهای مستمر از رسوایی ساختگی و عواقب آن، زنان را از حضور بیشتر، مشارکت بیشتر و صدای بلندتر باز می دارد. این یکی از بسیاری از اشکال بازتاب مستقیم فرهنگ جنسیتی رایج در جامعه است که سیطره آن بر فضای مجازی نیز گسترده شده است.

بنابراین صحبت درباره زنان و دختران و حریم خصوصی در محیط سایبر مستلزم بازنگری در نگرانی‌های سنتی فمینیستی در مورد عینیت، تبعیت، خشونت و انزوا است. برخی معتقدند «فضای سایر؛ همان فضاهای سنتی را که زنان در آن زندگی می­کنند تکرار کرده و بنابراین پذیرای همان انتقاداتند. کسانی که نگران خطراتی‌اند که زنان  و دختران پشت درهای بسته در دنیای واقعی با آن روبرو می‌شوند، اکنون همان خطرات مشابه را در محیط دیجیتال متوجه زنان می‌دانند.» تجاوز جنسی، آزار و اذیت جنسی، کنجکاوی غیر قانونی، استراق سمع، آسیب عاطفی و حوادث در فضای مجازی نتیجه واکنش‌ها و تعاملاتی است که در این عرصه اتفاق می‌افتد.

بنابراین فضای سایبری و سایه این همه‌گیری، واقعیتی است که برایند پیشرفت سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بوده و در بادی امر نیز فرصت‌های ارتباط و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات را به روش‌های نوآورانه‌ای ایجاد کرده است. با این حال، فناوری اطلاعات و ارتباطات به طرق مختلف به زنان و دختران آسیب رسانده و آنها را تهدید می‌کند. همانطور که در فوق نیز بیان گردید سنت تبعیض میان زن و مرد، دیرینه ای است که در خصوص زنان و اقشار ضعیف جامعه، همچون کودکان، در روح اجتماع نهادینه شده است. آنچه بشر امروز در جهت مبارزه با تبعیض به دست آورده نه ریشه کنی تام آن است. بلکه قاعده‌مندی تبعیض است که برایند آن تنها رویکردهای حمایتی قابل مشاهده می‌باشد. موضوعی که در برخی فرهنگ‌ها و جوامع به‌طور نسبی تام صورت می‌گیرد و در برخی جوامع ضعیف و همراه با شروط و اما و اگرهای بی‌شمار. شواهد زیادی وجود دارد که زنان و دختران در کشورهای غربی نیز قربانی این دیدگاه چه در عرصه واقعیت و چه در فضای دیجیتال می شوند، اما در کشورهای در حال توسعه و یا کمتر توسعه یافته زنان به‌خصوص دختران قربانی وجود دارند که نسبتاً از حمایت قانونی کمتری نسبت به همجنسان خود در غرب برخوردار هستند. بنابراین تبعیض علیه زنان و دختران( به‌عنوان کودک) در فضای مجازی در اشکال مختلف صورت می‌پذیرد اما الگوهای حکمرانی خوب از قربانیان حمایت می‌کند، اما حکمرانی بد و پیوند خورده با باورها و سنت­های زن ستیزانه و قیم مآبانه مرد سالار (مثل دیدگاه‌های ایدئولوژیک عرفی و دینی) آنها را رها کرده و در نهایت ممکن است حمایت‌های جزیی کرده و در سیستم­های ایدئولوژیک زنان خود مقصر ماجرا جلوه داده می­شوند.

خشونت به کمک فناوری علیه زنان و کودکان به عنوان یک مشکل جهانی با پیامدهای جدی برای جوامع و اقتصادهای سراسر جهان در حال ظهور است. اکنون گزارش ها حاکی از آن است که ۸۷ درصد از زنان در معرض نوعی خشونت آنلاین قرار گرفته‌اند. این آمار خطراتی را برای صلح و رفاه برای همگان ایجاد کرده و مقررات مندرج در منشور ملل متحد به‌مثابه قانون اساسی جهانی که در راستای اهداف توسعه فراگیر و پایدار جهت نیل به برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان بوده و آنها را کلید دستیابی به آن قرار می‌دهد، به همراه دارد. به نظر می‌رسد آدمی به واسطه هیپنوتیزم عصر تکنولوژی، از فروغی که جوهره‌ی وجودی اوست دور شده اما نباید فراموش کرد که تکنولوژی بیشتر از آن که ذاتاً فناورانه باشد ماهیتی اخلاقی و فرهنگی و انسانی دارد. فناوری به خودی خود بد نیست بلکه نحوه استفاده از آن است که بسیار مهم است. فناوری عالی است اما اگر تحت کنترل ما باشد.

محمدمهدی سیدناصری

مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان

پایان//