طی یادداشتی به آزنیک، مطرح شد؛

چرا باید به کودکان رعایت قوانین را آموزش داد؟

آموزش حقوق به کودکان در عصر انقلاب صنعتی چهارم امری بسیار مهم و ضروری است و باید آن را از سنین بسیار کم آغاز کرد؛ چراکه این امر می‌تواند در روند بهبود زندگی آنان و آینده‌ کشور مؤثر باشد، اما چگونه رعایت قوانین را به کودک نسل جدید آموزش دهیم؟

 همه‌ي افراد به خصوص كودكان نسل آلفا بايد يكسری محدوديت‌ها و قوانين را پذيرفته و قبول كنند و هر زمانی كه فرد امكان دسترسی به خواسته‌ها و تمايلات خود را ندارد بايد قادر باشد ناكامی و شكست را بپذيرد. مواجه شدن با موقعيت‌های شكست، ناكامی و كنترل آن‌ها در كودكان ممكن است برای والدين كار سختی باشد، اما روش‌های موثری وجود دارد كه می‌تواند به كودكان كمك كند تا ياد بگيرند كه در اين موقعيت‌ها چگونه خود را كنترل كنند و به راحتی وضعيت بحرانی ناكامی و شكست را پشت سر گذارند. اين بدان معناست كه لازم است والدين در مورد يك رفتار نامناسب هميشه يك پاسخ ثابت داشته باشند. تربیت کودکان یکی از مهم‌ترین کار‌هایی است که بر عهده والدین است. در نظر داشته باشید که والدین نقش مهمی در آموزش قوانین به فرزندان نسل اینترنت دارند زیرا آن ها از اصلی‌ترین الگو‌های فرزندان خود هستند. شما می‌توانید با اصلاح کردن خود رفتارهای کودک خود را نیز اصلاح کنید. در نظر داشته باشید که به عنوان پدر یا مادر می‌توانید قوانین را به کودک خود آموزش بدهید و می‌توانید آموزش قانون به کودکان را از ۳ سالگی آن ها شروع کنید. باید از قوانین ساده‌تر شروع کنید مثلا زمانی که کودکان خود را به خیابان می‌برید می‌توانید به او قوانین چراغ راهنمایی، ایست‌ها، قوانین توقف و عابر پیاده را آموزش بدهید. همچنین می‌توانید برای آموزش بیش‌تر به کودکان، خودتان قوانین را رعایت کنید تا آن ها بیاموزند که چه کاری صحیح و چه کاری نادرست می‌باشد. در نظر داشته باشید که این کار‌های عملی بیش‌تر از حرف‌های شما روی کودکان اثر دارد. باید فرزندان خود را با چهار مرحله آشنا کنید که در ادامه به آن ها می‌پردازیم؛

 ۱- آشنایی با قوانین که می‌توانید با بازی‌هایی مانند گرگم به هوا، قایم موشک و ایستادن پشت چراغ قرمز انجام دهید؛
 ۲- احساس مثبت کودکان نسبت به قانون را تقویت کنید و به آن ها نشان دهید که رعایت این قوانین چقدر مهم می‌باشد؛
 ۳- ارتقاء احساس مسئولیت کودکان نسبت به قوانین بسیار مهم می‌باشد؛
 آشنایی با مجازات‌هایی که اگر آن ها قوانین را رعایت نکند در انتظار آن ها می‌باشد ؛
۴- مانوس کردن بیشتر کودک با کتاب مخصوصا کتاب‌هایی با مضمون اموزش حقوق و قوانین به کودکان؛

نکته بسیار مهم و قابل تامل این است که باید بدانید که در مدرسه وقت کافی برای این نوع آموزش‌ها وجود ندارد ولی برخی از مدرسه‌ها به عنوان اردو و تفریح کودکان را به محل‌هایی مانند پارک، آتش نشانی و… می‌برند و برخی از نکات را به آن‌ها می‌آموزند. باید در نظر داشته باشید که بازی‌هایی که دارای نکات آموزشی قوانین راهنمایی و رانندگی می‌باشد، می‌تواند به کودکان در یادگیری قوانین کمک نماید. در نظر داشته باشید که نمی‌توانید بدون راه کار‌های مناسب و فقط با حرف زدن با کودکان آن ها را با قوانین آشنا کنید، بهتر است برای آموزش قانون به کودکان راه کارهای مناسبی را بلد باشید تا بدون صرف وقت و هزینه بتوانید کودکان و نوجوانان خود را با قوانین آشنا کنید و همچنین با رفتارهای مناسب این نکات در آن ها می تواند اثر گذار‌تر باشد.

 این نوع آموزش را باید معلمان ابتدایی و مربیان مهد کودک برای بالا بردن انگیزه کودکان انجام بدهند. لازم به ذکر است که کودکان بیش‌تر از والدین خود به معلمان و مربیان خود گوش می‌دهند و از آن‌ها حرف شنوی دارند. اهمیت قوانین و مجازات انجام ندادن آن‌ها یک موضوع بسیار مهم است که در این قسمت می‌توانید کودک را با مفاهیم جبران و جریمه و رفتارهای غیر قابل قبول آشنا کنید. می‌توانید پیامدهای عدم رعایت قانون را به آن ها نشان بدهید و یا با مثال برای آن ها تعریف کنید. در نظر داشته باشید که اگر برای آن ها مثالی می‌زنید این مثال را باید آنقدر ادامه بدهید که به قانون برسید و آن را برای کودک یادآور شوید، سپس باید آن‌ها را با مفاهیمی مانند جبران آشنا کنید. کودک باید بداند که اگر اشتباهی می‌کند علاوه‌بر این که مجازات و پیامدی در انتظار اوست باید کارش را جبران کند. این را هم در نظر داشته باشید که باید کودکان خود را قوی تربیت کنید تا توانایی معذرت خواستن را داشته باشند. کودکان باید آنقدر عزت نفس داشته باشند تا بتوانند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کرده و در صورت مرتکب شدن به اشتباه و یا رعایت نکردن قوانین بتوانند از دیگران و دوستان خود عذرخواهی کنند.در نظر داشته باشید که نباید  به کودکان استرس بی دلیل وارد کنید و باید این کار را در محیطی توام با آرامش و مهربانی انجام بدهید. مهم است که زمانی می‌توانید قوانین را به کودک خود یاد بدهید و از آن نتیجه بگیرید که کودک شما مفاهیم را یاد گرفته باشد. این را هم فراموش نکنیم که کودکان در محیط‌های جمعی می‌توانند قوانین بیشتری را یاد بگیرند و در میان جمع ترغیب می‌شوند که این قوانین را بهتر از دیگری انجام بدهند.
 

سوال بسیار مهمی که بوجود می‌آید این است که سن یادگیری قوانین برای کودکان چه سنی باشد؟

کودکان در سن کم می‌توانند سه تا قانون را یاد بگیرند. و نباید بیش‌تر از سه تا قانون در طی روز برای آن ها توضیح بدهید. در کودکانی که به سن مهد کودک رسیده‌اند می‌توانید همزمان چهار تا قانون را برای آن ها توضیح داده و همچنین می‌توانید پیامد آن ها را نیز برایشان مطرح نمایید. در نظر داشته باشید که دانشمندان و محققانی مانند پیاژه معتقدند که نباید در سال‌های اول زندگی قانون را به کودکان آموزش بدهید زیرا این سال‌ها، سال‌های ناپیروی اخلاقی نام دارد و کودک در این سال ها از شما پیروی نمی‌کند و دقیقا خلاف آن چیزی را که می‌گویید انجام می‌دهند. هرگونه قانونی که به کودک خود آموزش می‌دهید نباید بیش‌تر از دو یا سه کلمه باشد و بهتر است از قوانینی استفاده کنید که مربوط به زندگی آن ها بوده و روزمره با آن‌ها در ارتباط است. بهتر است در روزهای بعد از کودک خود درباره قوانینی که به آن ها یاد داده‌اید سوال کنید زیرا کودکان حافظه باز‌شناسی و یاد آوری خوبی دارند، یادتان باشد که قبل از آموزش قانون جدید باید حتما از یادگیری قوانین قبلی توسط کودک اطمینان حاصل نمایید. می‌توانید برای آموزش بهتر قوانین استدلال های مناسبی به کار ببرید و آن‌ها را با راه‌های مناسب مانند بازی کردن و تفریح و سرگرمی به کودکان آموزش بدهید. می‌توانید برای انجام قوانین و رعایت نکردن آن‌ها پاداش و مجازات تعیین کنید تا کودکان نسل الفا بتوانند انگیزه داشته باشند و قوانین را بهتر یاد بگیرند. قانون ها و مجازات‌هایی که برای آن‌ها در نظر گرفته‌اید را بدون هیچ‌گونه ارفاقی باید انجام بدهید.
 

سوال پرتکرار والدین این است که چه قوانینی را باید آموزش دهیم؟ 

باید قوانینی را که به کودکان آموزش می دهید ترتیب معینی داشته باشند که در ادامه شش مورد از این قوانین اشاره می کنیم.
 ۱- رعایت کردن نوبت از اولین قوانینی می باشد که باید آن را یاد بگیرند؛
 ۲-نشستن در جای خود در مکان هایی مانند مدرسه و به درس گوش دادن می تواند دومین قانونی باشد که باید به کودک آموزش بدهید؛
 ۳- برای سومین قانون می‌توانید به آن‌ها یاد بدهید که کار خود را انجام بدهند و بی اجازه در کارهای دیگران دخالت نکنند؛
 ۴- باید برای کارهایی که می‌خواهند انجام بدهند اجازه بگیرند و بی‌اجازه کاری را انجام ندهند؛
 ۵- کودک باید یاد بگیرد که در بازی ها باید قوانینی را رعایت کند و در صورت رعایت نکردن باید مجازات شوند،

این قوانین می‌تواند فحش ندادن، دعوا نکردن، هل ندادن و فریاد نکشیدن باشد.
 ۶- دست نزدن به وسایل دیگران از جمله قوانینی است که باید آن‌ها را به کودکان بیاموزید؛ بهتر است به کودکان خود آموزش بدهید که نوبت را رعایت کنند. کودکان همواره جز آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستند که به دلایل مختلف از جمله پایین بودن سن و نداشتن مهارت‌های کافی قادر به حفاظت و حمایت کامل از خود نبوده و نیازمند حمایت بزرگسالان و به خصوص والدین خود هستند. کودکان غالباً با حقوق خود آشنا نیستند و نمی‌توانند از خود در برابر انواع بد‌رفتاری‌ها در خانواده و جامعه و بخصوص مدرسه محافظت کنند. در این میان آموزش حقوق به کودکان امر بسیار مهمی است که می‌‌بایست آن را از سنین بسیار بسیار کم آغاز کرد چرا که این امر می‌تواند در روند بهبود زندگی آنان و آینده‌ کشور موثر باشد. کودکان آینده‌ یک کشور هستند و هر کشور و شهری قوانین و مقررات خاص خودش را دارد. همانطور که می‌دانید هیچ فردی با حق و حقوقی به دنیا نمی‌آید و این کشورها و جوامع هستند که تعیین می‌کنند که چه حقوقی را به شهروندان خود بدهند. آگاه نبودن افراد جامعه بخصوص کودکان نسل الفا از حقوق فردی و اجتماعی و اقتصادی و سیاسی از عوامل مهم عقب ماندگی جامعه و زمینه‌ساز مشکلات اجتماعی خواهد بود. 

محمدمهدی سیدناصری

مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان

پایان//