رئیس جمهور و نگاه تحولی در آموزش و پرورش

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، دکتر محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روانشناسی کشور و مشاور سابق وزیر آموزش و پرورش در یادداشتی پیرامون نحوه انتخاب وزرای آموزش و پرورش طی سالیان اخیر و اهمیت فراموش شده این وزارتخانه در کشور نوشت: 

وزارت آموزش و پرورش به لحاظ نیروی انسانی و فضاهای آموزشی و تربیتی بزرگترین وزارتخانه کشور از نظر جمعیت و وسعت جغرافیایی است بطوریکه در دورافتاده ترین روستاهای کشور هم پرچم آن برای اجرای مراسم صبحگاه در مدارس بالاست و در بین دستگاههای دولتی به عنوان وزارت اول مسئولیت خطیر فرهنگ سازی پرورش، استعداد تولید، فکر تربیت نیرو و سرمایه، انسانی ارزش، احیاء و اصلاح جامعه را برعهده دارد و در بین اقشار گوناگون مردم ،نیز فرهنگیان جز مورد اعتمادترین کارکنان دولت محسوب می شوند.

مدرسه خانه دوم ،فرزندان چراغی است که از لحظه ورود کودک در ذهن او نورافشانی میکند و تا سن ۱۸ سالگی اگر نور افکنی مطابق اصول ،علمی فرهنگی و بومی ارائه شود؛ می توان انتظار داشت شهروندی سالم انسانی ماهر و کارآمد تحویل جامعه می گردد.

در این نوشتار کوتاه قصد ندارم وضعیت موجود آموزش و پرورش و اقداماتی که در چهل سال گذشته در این وزارتخانه سرنوشت ساز انجام شده است را واکاوی .نمایم اما انگیزه نگارش این دلنوشته استعفای وزیر آموزش و پرورش سخنان مقام معظم رهبری در روز معلم و تصمیم گیری رئیس جمهور و مجلس درباره سرنوشت این وزارتخانه است. متاسفانه وزارت اول کشور در بعد از انقلاب گویا اولویت اول کابینه نیست و در این سالیان اکثراً وزرایی انتخاب شدهاند که توانایی تحقق برنامههای اعلامی در روز رای اعتماد از مجلس و توانایی اجرای ماموریتهای محوله را نداشته اند و بعد از چند صباحی یا عزل شدند و یا مجبور به استعفاء شدند.

به نظر میرسد در گذشته؛ نگاه دولت و مجلس به وزارت آموزش و پرورش یک نگاه حاشیه ای و سیاسی بوده است و هنوز جایگاه و اهمیت این وزارتخانه خوب تبیین نشده است. به جرأت میتوان گفت بعد از جنگ تحمیلی هیچ اولویتی بالاتر از آموزش و پرورش در کشور وجود ندارد؛ اما در تمام دولتها آموزش و پرورش اولویت چندم بوده است. به عنوان یک مطالبه مردمی به دولتی که با شعار مردمی بودن کار خود را آغاز کرده است عرض مینمایم، سرنوشت آموزش و پرورش سرنوشت آینده کشور است تأمل ..شود با نخبگان جامعه و کارشناسان تعلیم و تربیت مشورت گردد.

جوان گرایی مدیران و وزراء امری پسندیده و قابل تحسین است اما بهتر است در کنار صاحبان ،خرد، تجربه و علم پله های ترقی را طی کنند دولت تحول گرا و توسعه محور؛ تحولات و توسعه را از انسان و فکر آغاز میکند؛ بنابراین باید نسبت به انتخاب وزیر آموزش و پرورش که سرنوشت دوران رشد و نمو ۱۵ میلیون نفر دانش آموز این مملکت به آن بسته است باید دقت و حساسیت زیادی بخرج دهد. زیرا اینجا دیگر جای آزمون و خطا نیست.

 
معلمان سیمای غرورانگیز و با نشاط هر ملتی ،هستند وزیر باید جامعه هدف را نمایندگی نماید. در غیر اینصورت افسردگی ،ملی در آن جامعه حاکم میشود. مطالعه برنامه همه وزرای معرفی شده در ادوار مختلف با شعارهای ،آرمانی صحیح و درست همچون سند تحول در نظام تعلیم و تربیت محتوای کتابهای درسی تغییر در ساختار آموزش و پرورش ارتقاء منزلت معلمان، اخیراً رتبه بندی معلمان، توسعه کلاسهای ،درس نوسازی مدارس فرسوده کاهش نابرابری جنسی، توجه ویژه به مبانی دینی و اسلامی تأمین منابع مالی و نیروی انسانی حل مشکلات و معوقات فرهنگیان اصلاح قوانین و مقررات عدالت محوری و به مجلس معرفی شده اند. به گفته صاحب نظران در دهه های گذشته میانگین عمر دوره مسؤولیت اکثر قریب به اتفاق وزرای آموزش و پرورش کمتر از ۲ سال بوده است و این موضوع به معنای این است که در کمیته انتصابات دولت یا از ابتدا انتخاب درستی صورت نمیگرفته است و یا با بی اعتنایی کارشکنی و مانع تراشی دستگاه های پشتیبان در مقابل ،وزیر نگذاشتند به وظیفه اصلی خود که ارتقای تعلیم و تربیت است بپردازد. لذا در بین همه وزارتخانه ها کوتاهترین عمر دوره ،وزارت متاسفانه مربوط به وزیر آموزش و پرورش است و آموزش و پرورش کشور دیگر کشش این سکتههای مدیریتی پی در پی را را ندارد. حالا چرا پس از مدت کوتاهی وزیر استیضاح یا برکنار می.شود به زعم نگارنده مهمترین علل آن عبارتند:

اول: وزیر انتخابی در تراز وزارت عظیم آموزش و پرورش نبوده است 
دوم: مطالبات نمایندگان مجلس از وزیر مبتنی بر نگاه ملی نبوده و معطوف به محل و حوزه انتخابیه خود میباشد. 

سوم: برای دولت و مجلس آموزش و پرورش وزارت اول نبوده است و با توجه به تعداد شاغلین در آموزش، هنور نگاه مصرفی و هزینه بر به این جایگاه وجود دارد نه نگاه سرمایه‌ای. آموزش و پرورش جزو اولویتهای راهبردی کشور نیست.
چهارم: وزیر و مسئولان وزارت بدلیل مشکلات در حوزه انسانی و معیشت معلمان با ورود به ساختمان وزارت تمام وقتشان درگیر مشکلات اجرایی و اداری است و فرصتی برای مدرسه و تحول در نظام تعلیم و تربیت وجود ندارد.

جناب آقای رئیس جمهور: اکنون این وظیفه تاریخی بر عهده شماست بیایید سنت شکنی نمایید؛ و وزیری انتخاب نمایید که به غیر از حل مسائل و مشکلات ،فرهنگیان وضعیت معلمان و نیروی انسانی بتواند تحول و نگاه نویی در بخش آموزشی و پرورشی ایجاد نماید و جامعه هدف را نمایندگی نماید. در کجای دنیا «آموزش اینگونه چندپاره است؛ وزارت بهداشت ،علوم، آموزش و پرورش، کار و رفاه اجتماعی و سایر ارگانها و نهادها این موازی کاریها موجب صرف هزینه های زیاد و عدم تعامل و عدم استفاده از ظرفیتها جهت بالندگی نظام آموزشی است درهای آموزش و پرورش به روی دانشگاه باید گشوده شود و از ظرفیت دانشگاه در مدرسه استفاده شود. اتفاقاً نگارنده اعتقاد دارد، بهتر است وزیر از دانشگاه انتخاب شود. ضرورت دارد بین این دو وزارتخانه همگرایی بوجود آید، شاید وقت یکپارچه سازی نباشد. اما تعامل و همکاری و استفاده از ظرفیتها میتواند در دستور کار قرار گیرد. قدر مسلم در دراز مدت آموزش باید یکپارچه شود ذی نفوذان به جای مصلحت صنفی مصلحت ملی را در نظر بگیرند. 

جناب آقای رئیس جمهور: اکنون آموزش و پرورش چند مسأله اساسی دارد. اول: همانطور که مستحضرید؛ بعلت شرایط کرونایی ایران و جهان مدارس دو سال متوالی تعطیل بوده اند؛ و آموزشها مجازی بوده است و این تعطیلی در رشد ،جسمانی روانی اجتماعی و معنوی آنان اثر منفی گذاشته است. بعضاً در کودکان و نوجوانان گسست نسلی و هویتی ایجاد شده است. در این باره در موقع مقتضی صحبت خواهم کرد اما وزیر جدید باید برنامه مدون علمی و کاربردی با توجه به شرایط دانش آموزان ارائه نماید.

دوم: نگاه وزیر به مدرسه باید مدرسه زندگی باشد و با این شعار وارد وزارتخانه شود. برنامه درس ملی باید انعطاف بیشتر داشته باشد و دانش آموزان در هنگام تحصیل با استفاده از مهارت آموزی ابزار هنر و ورزش کار تیمی و زندگی جمعی را آموزش ببینند تا از آموزش صرف و حافظه محوری و کنکوری فاصله بگیرند.

سوم: برای آموزش معلمان و اولیاء در شرایط کنونی به عنوان تاثیر گذارترین مرجع نظام تعلیم و تربیت برنامه مدونی پیشنهاد گردد. 
چهارم: برای کاهش آسیبهای روانی - اجتماعی در مدارس برنامه اجرایی تعامل با دانشگاه خصوصاً روان شناسان و مشاوران در مدرسه ارائه شود تا سلامت روان بچه های ما تامین گردد. 
پنجم: برای بومی سازی و جذاب کردن مدرسه با استفاده از فن آوری نوین برنامه ارائه شود.

با آرزوی توفیق الهی

دکتر محمد حاتمی - روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی

رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور

مشاور سابق وزیر آموزش و پرورش