آزنیک گزارش می‌دهد

بحران در تئاتر کودک و نوجوان؛ سرگرمی بی‌محتوا یا ابزار تربیتی؟

کارشناسان تأکید دارند که تئاتر کودک و نوجوان در ایران، به‌رغم نقش بی‌بدیلش در شکل‌دهی شخصیت نسل آینده، با چالش‌هایی همچون کمبود نمایشنامه‌های بومی، بی‌توجهی به مسائل روان‌شناختی و تمرکز بر سرگرمی صرف مواجه است.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، تئاتر کودک و نوجوان در ایران، به‌رغم اهمیت ویژه‌اش در شکل‌دهی شخصیت نسل آینده، با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. کمبود نمایشنامه‌های بومی، بی‌توجهی به مسائل روان‌شناختی این گروه سنی و تمرکز بر جنبه‌های صرفاً سرگرم‌کننده، از جمله مشکلاتی است که این حوزه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند. در ادامه خدیجه مهدوی، کارشناس تئاتر و تحلیلگر فرهنگی، به بررسی این چالش‌ها و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت تئاتر کودک و نوجوان در ایران پرداخته است.

غفلت از نمایشنامه‌نویسی بومی؛ آسیب جدی تئاتر کودک و نوجوان

به گفته خدیجه مهدوی، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تئاتر کودک و نوجوان در ایران، نبود نمایشنامه‌های بومی متناسب با فرهنگ و نیازهای روان‌شناختی این گروه سنی است. او تأکید می‌کند که نمایشنامه‌نویسی، به‌عنوان پایه و اساس یک تئاتر، نقشی تعیین‌کننده در انتقال پیام‌های تربیتی و آموزشی دارد.

مهدوی در این باره می‌گوید:
"بسیاری از نمایش‌های کودک و نوجوان در ایران، به‌جای آنکه ریشه در فرهنگ بومی داشته باشند، ترجمه یا اقتباسی از آثار خارجی هستند. این موضوع باعث می‌شود که این نمایش‌ها نتوانند به‌درستی با کودکان و نوجوانان ایرانی ارتباط برقرار کنند. علاوه بر این، بیشتر نمایش‌ها تنها به جنبه سرگرمی می‌پردازند و از مسائل تربیتی، اجتماعی و روان‌شناختی غافل هستند."

او معتقد است که نادیده گرفتن نمایشنامه‌نویسی بومی، منجر به تولید آثاری سطحی می‌شود که نه‌تنها نقشی در رشد فکری و هویتی کودکان ندارند، بلکه نمی‌توانند آنان را برای مواجهه با چالش‌های زندگی آماده کنند.

نقش تئاتر در مواجهه با بحران‌های هویتی و روان‌شناختی کودکان و نوجوانان

با توجه به اهمیت دوران کودکی و نوجوانی در شکل‌گیری هویت فردی، تئاتر می‌تواند ابزاری قدرتمند برای کمک به کودکان در شناخت خود و مقابله با مشکلات روان‌شناختی باشد. مهدوی معتقد است که تئاتر می‌تواند بستری برای نمایش و بررسی مسائل درونی کودکان و نوجوانان فراهم کند و آنان را در درک بهتر احساسات و چالش‌هایشان یاری دهد.

او در این زمینه توضیح می‌دهد:
"در تئاتر کودک و نوجوان، می‌توان شخصیت‌هایی خلق کرد که با بحران‌های هویتی، اضطراب‌های اجتماعی یا مشکلاتی مانند افسردگی و استرس دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این شخصیت‌ها می‌توانند الگوهایی باشند که کودکان و نوجوانان از طریق آنان، راه‌های مقابله با مشکلات خود را بیاموزند. برای مثال، نمایش‌هایی که به موضوعاتی همچون دوستی، اعتماد به نفس، تفاوت‌های فردی یا اضطراب اجتماعی می‌پردازند، می‌توانند تأثیر عمیقی بر مخاطبان خود داشته باشند."

این کارشناس فرهنگی تأکید می‌کند که تئاتر می‌تواند فرصتی برای کودکان فراهم کند تا از طریق همذات‌پنداری با شخصیت‌ها، به شناخت بهتری از خود و احساساتشان برسند و روش‌های مؤثری برای حل مشکلاتشان بیابند.

لزوم تغییر نگرش نسبت به تئاتر کودک و نوجوان؛ از سرگرمی صرف تا ابزاری آموزشی و تربیتی

مهدوی بر این باور است که برای ارتقای تئاتر کودک و نوجوان، باید نگرش عمومی نسبت به این هنر تغییر کند. او معتقد است که تئاتر نباید صرفاً به‌عنوان ابزاری برای سرگرمی در نظر گرفته شود، بلکه باید نقشی جدی در آموزش و تربیت نسل آینده داشته باشد.

او در این خصوص می‌گوید:
"تئاتر کودک و نوجوان باید به‌گونه‌ای طراحی شود که علاوه بر سرگرم‌کننده بودن، مفاهیم تربیتی و آموزشی مهمی را نیز منتقل کند. در این راستا، نمایشنامه‌نویسی باید بر اساس فرهنگ و تاریخ بومی شکل بگیرد تا بتواند ارتباط عمیق‌تری با مخاطبان برقرار کند و به آنان در شناخت بهتر جامعه و ارزش‌های فرهنگی‌شان کمک کند."

راهکارهایی برای بهبود وضعیت تئاتر کودک و نوجوان در ایران

با توجه به مشکلاتی که این حوزه با آن مواجه است، مهدوی پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت تئاتر کودک و نوجوان ارائه می‌دهد:

1. توجه به نمایشنامه‌نویسی بومی: نویسندگان باید آثار خود را بر اساس نیازهای روان‌شناختی و فرهنگی کودکان و نوجوانان ایرانی خلق کنند و از ترجمه صرف آثار خارجی پرهیز شود.
2. حمایت از نویسندگان و هنرمندان تئاتر کودک و نوجوان: تأمین بودجه برای تولید نمایش‌های باکیفیت، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و ایجاد ارتباط میان نویسندگان و گروه‌های اجرایی از جمله اقداماتی است که می‌تواند به ارتقای سطح کیفی این حوزه کمک کند.
3. تقویت آموزش تئاتر در مدارس: آشنایی کودکان و نوجوانان با تئاتر از سنین پایین و تشویق آنان به نوشتن نمایشنامه‌های کوتاه و اجرای نمایش‌های دانش‌آموزی می‌تواند به رشد استعدادهای این حوزه کمک کند.
4. ایجاد فضاهای تخصصی برای تولید و اجرای تئاتر کودک و نوجوان: فراهم کردن سالن‌های نمایشی و فرصت‌های اجرایی برای گروه‌های فعال در این حوزه، می‌تواند به تولید آثار بومی و باکیفیت منجر شود.

جمع‌بندی

تئاتر کودک و نوجوان در ایران، به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم تربیتی و آموزشی، با چالش‌هایی همچون کمبود نمایشنامه‌های بومی، عدم توجه به مسائل روان‌شناختی کودکان و نوجوانان و تمرکز بیش از حد بر جنبه‌های سرگرمی مواجه است. به گفته خدیجه مهدوی، برای رفع این مشکلات، باید تغییرات اساسی در نگرش عمومی، سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و حمایت از نویسندگان و هنرمندان این حوزه ایجاد شود. در صورتی که نمایشنامه‌نویسی در این حوزه با دقت و تخصص انجام شود، می‌توان آثاری تأثیرگذار تولید کرد که نقش مهمی در رشد شخصیت و هویت کودکان و نوجوانان داشته باشد.

پایان//