به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، دبستان کیهان با اجرای درس مهارت‌محور «بام»، دانش‌آموزان را برای مواجهه با شرایط واقعی زندگی آماده می‌کند. این درس اولین برنامه عملی HSE ویژه دوره ابتدایی در ایران است و هدف آن آموزش ایمنی، محیط‌زیست، بهداشت و پرورش شخصیت اجتماعی دانش‌آموزان است.
جواد گائینی، فعال حوزه بهداشت و ایمنی محیط‌زیست، چند سالی است که بر طراحی و اجرای درس «بام» برای دانش‌آموزان ابتدایی تمرکز دارد؛ درسی که هدف آن آموزش مهارت‌های ایمنی، بهداشت فردی و محیط‌زیست به کودکان است. او معتقد است که کودکان در سنین دبستان باید مهارت‌های خودمراقبتی را به‌صورت عملی و ساده فرا بگیرند تا در زندگی روزمره از خود محافظت کنند.
در اجرای این برنامه، گروهی از معلمان متخصص با او همکاری می‌کنند که یکی از آن‌ها خانم فریبا صباح است؛ معلم و مشاوری که تجربه ارزشمندی در آموزش مفاهیم ایمنی و بهداشت به کودکان دارد. در این گفت‌وگو، درباره ضرورت این درس، تجربه کلاس‌ها و نحوه تأثیر آن بر رفتار و آگاهی دانش‌آموزان صحبت می‌کنیم.
فلسفه ایجاد درس بام از زبان بدرقه، معاون آموزشی دبستان کیهان:
«درس بام با هدف آماده‌سازی دانش‌آموز برای زندگی در شرایط واقعی به برنامه آموزشی اضافه شد. کودک امروز در جهانی رشد می‌کند که انواع خطرات—از آتش‌سوزی و زلزله تا ازدحام، مسمومیت، قطع برق و بحران‌های اجتماعی—می‌توانند بدون هشدار رخ دهند. مدارس معمولاً فقط روی آموزش خواندن و نوشتن و مباحث نظری تمرکز می‌کنند، اما ما احساس کردیم بزرگ‌ترین خلأ تربیتی، یادگیری مهارت‌های ایمنی و واکنش صحیح در شرایط بحرانی است.
درس بام درست با همین رویکرد طراحی شد: اینکه بچه‌ها از سن کم بلد باشند جان خودشان را حفظ کنند، درست تصمیم بگیرند، مسئولیت گروهی بپذیرند و در لحظه بحران، از ترس به توانمندی برسند. بام نخستین برنامه HSE عملی برای دوره ابتدایی در ایران است و مدرسه کیهان آن را با این فلسفه اجرا می‌کند که دانش‌آموز باید بتواند در موقعیت واقعی از خودش مراقبت کند، نه فقط روی کاغذ.»
تأثیرات عملی و اجتماعی درس از نگاه بدرقه:
«مشاهده کرده‌ایم که بچه‌ها در رعایت نظافت شخصی، استفاده از سطل زباله، دقت در عبور از پله‌ها و توجه به هشدارهای ایمنی مسئولیت‌پذیرتر شده‌اند. حتی برخی نکات را به خانواده‌ها هم منتقل می‌کنند. بزرگ‌ترین تغییر، افزایش اعتمادبه‌نفس عملی دانش‌آموزان است.
پس از چند جلسه مانور، بچه‌ها در موقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده دیگر سردرگم نمی‌شوند؛ می‌دانند در آتش‌سوزی چه کنند، در زلزله چه پناهی انتخاب کنند، چطور راه خروج را مدیریت کنند یا چطور به هم‌کلاسی خود کمک کنند بدون اینکه خودشان در خطر بیفتند.
رفتارهای اجتماعی نیز تغییر کرده است: نظم هنگام تخلیه اضطراری، رعایت نوبت در فعالیت‌ها، توجه به هشدارها و تلاش برای تصمیم‌گیری جمعی. بچه‌ها به جای ترسیدن از بحران، برای آن آماده هستند و همین آمادگی به‌طور مستقیم رفتار روزمره‌شان را تغییر داده است.»
درس شخصیت‌ساز و محیط‌زیستی:
«درس بام باعث می‌شود دانش‌آموزان از همان ابتدا یاد بگیرند مراقب خود و اطرافیان باشند. یعنی علاوه بر یادگیری درسی، در زمینه اخلاق، نظم، مسئولیت‌پذیری و همکاری اجتماعی رشد می‌کنند.
در ظاهر بام یک درس ایمنی و محیط‌زیست است؛ اما در عمق، یک درس شخصیت‌ساز است. کودک وقتی یاد می‌گیرد در بحران آرام بماند، خودش را مدیریت کند و به گروه خود کمک کند، در واقع مهارت‌هایی مثل شجاعت، مسئولیت‌پذیری، رهبری، همکاری، تصمیم‌گیری و خودتنظیمی را تمرین می‌کند. حتی بخش محیط‌زیست نیز به شکل مسئولیت‌پذیری اجتماعی اجرا می‌شود: مراقبت از مدرسه، احترام به منابع، کاهش زباله و کار گروهی.
درس بام نه‌تنها کودک را ایمن‌تر می‌کند؛ بلکه او را منظم‌تر، مسئول‌تر، آگاه‌تر و خودکنترل‌تر بار می‌آورد.»
گفت‌وگو با فریبا صباح، مدرس برنامه بام:
«من فریبا صباح هستم، کارشناس نرم‌افزار و دارای کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی از دانشگاه تهران. نزدیک به ده سال است که در حوزه‌ی بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست فعالیت می‌کنم و طی چند سال اخیر تمرکزم را بر آموزش این حوزه به کودکان و نوجوانان گذاشته‌ام. از سال گذشته، همراه با یک تیم متخصص، برنامه‌های آموزشی مرتبط با ایمنی و محیط‌زیست را در مدارس مختلف—از جمله مدرسه کیهان—طراحی و اجرا کرده‌ایم تا مفاهیم بنیادین این حوزه را به زبانی ساده و کاربردی به نسل جدید منتقل کنیم.»
ماهیت درس بام:
«بام یک درس مهارت‌محور است که سه حوزه‌ی ایمنی، محیط‌زیست و بهداشت را به‌صورت کاملاً عملی و قابل فهم برای کودکان ارائه می‌کند. بخش اصلی بام مربوط به مهارت‌های ایمنی و واکنش در بحران است؛ از زلزله و آتش‌سوزی تا گم‌شدن، ازدحام، آسیب‌های روزمره و رفتارهای نادرست در محیط‌های عمومی. کودکان در این سن بیشترین قدرت یادگیری عملی دارند و رفتارهای درست در ناخودآگاهشان ثبت می‌شود. اگر کودک از همین سن بداند در لحظه خطر چه تصمیمی بگیرد، این مهارت تا بزرگسالی همراه او می‌ماند.»
روش تدریس:
«روش تدریس در بام کاملاً عملی و تجربی است. ما از مانورهای واقعی، شبیه‌سازی بحران، نمایش عملی خاموش‌کننده، بازی‌های نقش‌آفرینی، فعالیت‌های گروهی، مسیرهای تمرینی، فیلم‌های کوتاه کودک‌پسند و گفت‌وگوی هدایت‌شده استفاده می‌کنیم. در بام نظریه جای زیادی ندارد؛ کودک باید «انجام بدهد» تا «یاد بگیرد».»
چالش‌ها و موفقیت‌ها:
«چالش اصلی این است که بچه‌ها در بحران ابتدا دچار هیجان می‌شوند؛ بنابراین آموزش باید طوری طراحی شود که کودک ضمن بازی و هیجان، کنترل رفتاری را هم یاد بگیرد. چالش دیگر این است که ابزارهای استاندارد HSE برای بزرگسالان طراحی شده‌اند و بومی‌سازی آن‌ها برای کودکان زمان و خلاقیت می‌طلبد. با این‌حال، وقتی کودک اولین موفقیت را تجربه می‌کند، بقیه مسیر بسیار آسان‌تر می‌شود.»
فعالیت‌های عملی و محبوب:
«مانورها محبوب‌ترین بخش درس هستند—به‌ویژه مانور خروج اضطراری، مسیرهای نجات، بازی «ناجی کوچک»، تمرین گروهی با خاموش‌کننده، و بازی‌های شبیه‌سازی «اگر این اتفاق بیفتد». بچه‌ها با هیجان و مشارکت بالا وارد فعالیت می‌شوند و حتی بچه‌هایی که در درس‌های دیگر کم‌فعال هستند در بام انرژی و تمرکز بیشتری دارند. دلیلش این است که بام درس «زندگی واقعی» است و آن‌ها این را حس می‌کنند.»
نتایج مشاهده‌شده:
«بله، نتایج بسیار واضح‌اند. کودکان هنگام شنیدن آژیر اضطراری بدون هیجان‌زدگی مسیر خروج را پیدا می‌کنند؛ هنگام ازدحام در صف یا مراسم، خودبه‌خود فاصله را رعایت می‌کنند؛ در خانه مسیر خروج را به والدین نشان می‌دهند؛ و حتی به‌صورت داوطلبانه نقش مراقب یا مسئول حفاظت کلاس را می‌پذیرند. در رفتارهای روزمره نیز تغییر دیده می‌شود: مراقبت از محیط کلاس، رعایت مصرف انرژی، و گزارش خطرات کوچک مثل ریزش آب یا پریز خراب.»
نمونه فعالیت‌ها:
«مسیر مانور خروج اضطراری، کارگاه «نجات هم‌کلاسی مصدوم»، بازی نقش‌آفرینی «اگر آتش گرفت؟»، تمرین کار با خاموش‌کننده، ساخت پناه امن با میز، بازی گروهی «راه دور و راه امن»، تمرین جعبه کمک‌های اولیه، بازی مدیریت ازدحام، و فعالیت‌های محیط‌زیستی مثل پاکسازی حیاط مدرسه. این فعالیت‌ها بچه را درگیر می‌کند و یادگیری را تثبیت می‌کند.»
پیام اصلی به دانش‌آموزان:
«در هر موقعیتی سه کار را انجام بده: اول آرام بمان، دوم فکر کن، سوم راه امن را انتخاب کن. اگر این سه عادت در کودک تثبیت شود، او در هر موقعیت بحرانی—از زمین خوردن یک دوست تا وقوع زلزله—تصمیمی درست و ایمن خواهد گرفت.»
سخن پایانی
اجرای درس «بام» در دبستان کیهان نشان می‌دهد که آموزش مهارت‌های عملی ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست از همان دوران ابتدایی می‌تواند تغییرات ملموس و پایدار در رفتار کودکان ایجاد کند. دانش‌آموزان نه تنها مهارت‌های لازم برای مواجهه با بحران‌ها را یاد می‌گیرند، بلکه اعتمادبه‌نفس، مسئولیت‌پذیری و همکاری گروهی آن‌ها نیز تقویت می‌شود.
با توجه به رویکرد عملی و جذاب این برنامه، والدین و معلمان نقش کلیدی در تثبیت این آموزش‌ها دارند و تعامل خانه و مدرسه، اثرگذاری درس را چند برابر می‌کند. به گفته مسئولان مدرسه، درس بام تنها یک درس معمولی نیست؛ بلکه یک ساختار آموزشی جامع است که می‌تواند الگوی آموزشی مشابهی را در دیگر مدارس کشور ایجاد کند و گامی مؤثر در تربیت نسلی توانمند، مسئول و آماده برای شرایط واقعی زندگی باشد
پایان//
آخرین اخبار
حسین فدایی حسین با نمایش جدید در تالار هنر
نمایش «راز نجات گیرا» به کارگ...
1404-09-08
تئاتر کودک ایران؛ جایی که استعدادها گم می‌شوند و مدیریت غایب است
داوود کیانیان، پیشکسوت تئاتر ک...
1404-09-08
بازگشت تئاتر شهر به جایگاه حرفه‌ای و فرهنگی؛ برنامه‌های کوروش سلیمانی برای سال آینده اعلام شد
در نشست خبری امروز، کوروش سلیم...
1404-09-05
پوستر سی‌امین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان همدان رونمایی شد/ امضای تفاهم‌نامه همکاری
همزمان با رونمایی از پوستر سی...
1404-09-05
لزوم تقویت جایگاه بازیگران کودک و نوجوان در جشنواره‌ها
مدیر موسسه بازیگری پانیذ با تأ...
1404-09-04