خانواده به عنوان اولین و‌مهم‌ترین کانونی که کودک در آن چشم به جهان می‌گشاید و شروع به یادگیری می‌کند نقش غیر قابل انکاری در شکل‌گیری شخصیت وی در آینده دارد. در واقع نحوه تعامل والدین با کودک تاثیر به سزایی در الگوی اعتماد به نفس، اضطراب، خودپنداره و سایر ویژگی‌های روانی او دارد بنابراین آشنایی با سبک‌های فرزندپروری جزو وظایف اولیه والدین قبل از تصمیم به بچه‌دار شدن است. تربیت کودکان شاد منجر به داشتن جامعه‌ای شاد و سالم می‌شود که تمامی افراد آن همدلانه تلاش می‌کنند تا به اهداف شخصی و جمعی خود برسند. 

با توجه به این ضرورت ما در این مقاله به بررسی سبک‌های فرزند پروری، اصول پرورش کودک، تاثیرات رفتار والدین روی کودکان و ... خواهیم پرداخت. 

 

 

 

آشنایی با اصول مهم فرزند پروری

 اشراف به اصول و سبک‌های فرزند پروری قبل از فرزندآوری، از جمله مهارت‌هایی است که هر پدر و مادر مسئولی باید نسبت به آموختن آن‌ همت کنند. 

 

·         محیا کردن محیط مناسب: فراهم کردن شرایطی  که کودک در آن هم از نظر روانی و هم از نظر جسمی و هم از نظر امکانات اولیه زندگی در آسایش و آرامش باشد از جمله اصول اولیه پرورش کودک است. پدر و مادر موظفند که علاوه بر محیاکردن سرپناه، خوراک، پوشاک و ... برای کودک خود باید به احوالات اون نیز نظارت مسئولانه داشته باشند. 

·         احترام به کودک: احترام به کودک و قائل بودن حق و حقوق متقابل برای او ارتباط مستقیم با افزایش اعتماد به نفس و خودپنداره وی دارد. والدین باید با کودکان خود عادلانه، آگاهانه و همدلانه رفتار کنند، این نوع تعامل در تربیت کودکان شاد بسیار حائز اهمیت است. 

·         آموزش و تربیت: پدر و مادری چیزی فراتر از تهیه خوراک و پوشاک و ... است در واقع والدین باید درست و غلط امور زندگی را با سعه صدر به کودکان خود آموزش دهند تا او پیوسته در جریان رشد صحیح قرار بگیرد. 

·         توجه به نظم و انضباط قاطعانه به دور از هرگونه خشم: فضای پرورش کودکان باید به دور از هرگونه خشم و قوانین غیرقابل انعطاف باشد. تاکید بر قوانین خشک و باید‌ نبایدهای دیکته‌شده توسط والدین سبب ایجاد استرس و اضطراب در کودک می‌شود. پدر و مادر موظفند که اشتباهات کودک خود را در محیطی امن و پر از آرامش به او گوشزد کنند و با طرح استدلال‌هایی که با میزان درک فرزندشان سازگاری دارد وی را به انجام کار درست تشویق کنند. 

·         انتظار واقع‌بینانه داشتن: یکی از مهم‌ترین اصول فرزند پروری داشتن انتظارات به جا و واقع‌بینانه از کودک است.  والدین همواره باید بدانند که انتظار و توقعی که از فرزند خود دارند آیا متناسب با سن، محیط پرورشی، خصوصیات کودک و ... هست یا خیر؟ در صورت عدم تناسب، این رفتار منجر به تربیت کودکانی مضطرب با میزان اعتماد به نفس کم خواهد شد. در واقع والدین هرگز نباید حس ناکافی بودن را در کودکان خود پرورش دهند. 

·         توجه به فردیت و استقلال کودک: بدیهی است که فرزند برای همیشه کودک باقی نمی‌ماند بنابراین  لازم است که والدین به این امر توجه کنند که علاوه بر اینکه همواره باید مراقب و مواظب کودک خود باشند و نیازهای عاطفی او را برطرف کنند اما از دیگر سو نباید با لطف و دلسوزی بیش از اندازه خود حس فردیت و استقلال فرزندشان را از بین ببرند. پدر و مادر باید به کودک خود حق انتخاب بدهند و از اینکه فرزندشان می‌تواند بعضی کارها را بدون نیاز به کمک آن‌ها انجام دهد استقبال کنند. 

·         توجه والدین به خودمراقبتی: تاثیرات رفتار والدین روی کودکان توسط تحقیقات علمی در حوزه علم روانشناسی و تجارب فردی اثبات شده‌است. در حقیقت قبل از اینکه والدین به طور مستقیم چیزی را به کودک خود تعلیم دهند رفتار و کردار خود آن‌ها مورد تقلید کودک قرار می‌گیرد چون کودک هرآنچه می‌بیند را الگو قرار می‌دهد، پس لازم است که والدین هر دو به سلامت روان و مهارت‌های کنترل رفتاری خود اهمیت دهند. 

 

 

 

 

تاثیر نوع  تربیت والدین بر خودپندازه و عزت نفس کودکان

 

تمام مقوله خودپنداره توجه به این اصل است که فرد چه تصویری از خود دارد؟ نقش والدین در نحوه و کیفیت تصویرسازی کودک از شخصیت خود به قدری اهمیت دارد که روانشناسان معتقدند این امر می‌تواند تمام بزرگسالی فرزندشان را تحت الشعاع قرار دهد. بهداشت روانی کودک در تمامی ابعاد اعمم از جنبه‌های روانی، ذهنی، عاطفی، اجتماعی و شناختی او در درجه اول در گرو تاثیرات رفتار والدین روی آن‌ها است. 

از این رو می‌توان گفت در میان سبک‌های فرزند پروری سبک مستبدانه افرادی خشمگین و در عین حال ترسو، سبک سهل‌گیرانه افرادی بی‌مسئولیت و بی‌تعهد، سبک طرد‌کننده افرادی نالایق و پر توقع را تحویل جامعه خواهد داد که در تمامی آن‌ها یک چیز مشترک وجود دارد و آن عدم عزت نفس است. در حقیقت واکنش‌های پدر و مادر نسبت  به مسائل مختلف موجب شکل‌گیری عقاید، نگرش، باورها و ... کودکان نسبت به خود و جهان پیرامونشان می‌شود که برخی از آن‌ها در ضمیر کودک نهادینه شده و بعدها بر پیکره شخصیتی او به طور ناخوداگاه نهیب می‌زند، بنابراین رفتار مقتدرانه، آگاهانه و دلسوزانه والدین سبب پرورش کودکان شاد با اعتماد به نفسی بالا، مسئول، مستقل، خودکنترل، کوشا و هدفمند می‌شود.
پیشنهاد می‌کنیم برای کسب آگاهی و دانش بیشتر در زمینه سبک‌های فرزندپروری و ویژگی های والدین مقتدر و والدین غافل، ویدئو مربوطه را مشاهده نمایید. 

 

 

 

نقش والدین در کنترل اضطراب کودک

استرس و اضطراب یکی از نشانه‌های اختلال روان در کودکان و بزرگسالان است. مسلما در دنیای پر از چالش امروز داشتن حد کمی از میزان استرس و اضطراب ناگریز و طبیعی است اما این مسئله زمانی تبدیل به معضل می‌شود که بدون هیچ محرک بیرونی و به شکلی پایدار و دائمی همراه فرد باشد که معمولا این امر نشأت گرفته از دوران کودکی شخص و نحوه فرزند پروری والدین وی است، به طور مثال  رفتار بیش از حد حمایتگرانه پدر و مادر باعث ایجاد اضطراب در کودکان می‌شود چرا که ذهن کودک در پی این رفتار اینگونه نتیجه‌گیری می‌کند که « دنیا جای هولناک و خطرناکی است» این نتیجه‌گیری باعث می‌شود او حتی در بزرگسالی نیز دائما این حس را تجربه کند که هرگز نمی‌تواند به تنهایی از عهده کارهایش برآید. از سوی دیگر پدر و مادرهایی که خود با مشکل اضطراب مواجه هستند نیز به طور ناخوداگاه در شکل‌گیری سطح اضطراب کودکان  نقش دارند چرا که کودکان دائما از والدین خود تقلید می‌کنند. اما اگر موارد ذکرشده جزو عوامل ایجادکننده اضطراب کودک نبود لازم است که والدین از طریق عدم انکار این حس و با صحبت‌و‌گفتگو درمورد مسئله فرزند خود را به مبارزه و چالش با آن روبرو کنند تا از این طریق کنترل اضطراب کودک را در دست بگیرند و او را به آرامش برسانند. 

 

 

سخن آخر

از دیدگاه روانشناسی والدین و فرزندان، فرزند پروری درست در نتیجه رعایت سه اصل: محبت و توجه دلسوزانه ، پند و اندرز عاقلانه و رفتار آگاهانه توسط والدین صورت می‌گیرد. خانواده موفق خانواده‌ای است که پدر و مادر هر دو جهت ایجاد محیطی پر از امنیت‌، آرامش و عشق برای فرزندان خود تلاش می‌کنند که ثمره چنین همکاری تربیت کودکان شاد و سالم خواهد بود.