آزنیک گزارش می‌دهد

نقد ادبیات کودک؛ پلی فراموش‌شده میان جهان کودک و بزرگسال

در آستانه هفته ملی کودک، پرسش از جایگاه واقعی ادبیات کودک دوباره مطرح شده است؛ آیا نویسندگان ما توانسته‌اند زبان راستین کودکی را بیابند یا همچنان آثارشان بازتاب نگاه و تصور بزرگ‌سالان از جهان کودک است؟ دکتر رؤیا یداللهی، پژوهشگر ادبیات کودک، در گفت‌وگویی با ما از چالش‌های این حوزه و کم‌رنگ بودن نقد علمی در آن سخن می‌گوید.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، در آستانه هفته ملی کودک، پرسش از نسبت ادبیات با دنیای واقعی کودکان بار دیگر مطرح می‌شود؛ آیا ادبیات کودک امروز توانسته زبان راستین کودکی باشد یا همچنان بازتابی از نگاه بزرگ‌سالان است؟در گفت‌وگو با دکتر رؤیا یداللهی، پژوهشگر و مدرس ادبیات فارسی، این موضوع از جنبه‌های گوناگون بررسی شده است. او باور دارد که ادبیات کودک در ذات خود اغلب محصول نگاه بزرگ‌سالان به کودک است؛ چراکه این آثار را بزرگ‌سالان می‌نویسند، نه خود کودکان.

دکتر یداللهی در این گفت‌وگو تأکید می‌کند: «ما هرگز به کودک واقعی دسترسی نداریم و همیشه با پدیداری از او مواجهیم. با این حال، هرچه تجربه زیست کودک را از منظرهای متنوع‌تری ببینیم، می‌توانیم به فهم عمیق‌تر و آثاری اصیل‌تر برسیم.»

به گفته این پژوهشگر، ادبیات کودک زمانی اصیل می‌شود که نویسنده خود را در معرض تجربه و جهان ذهنی کودک قرار دهد، نه آنکه صرفاً تصویر ذهنی و شخصی خود از او را بازتاب دهد.

نقد ادبی در ادبیات کودک؛ حضوری کم‌رنگ و ناپیوسته

دکتر یداللهی در ادامه به وضعیت نقد ادبی در حوزه کودک پرداخت و گفت که این شاخه در ایران هنوز شکل نهادینه و علمی به خود نگرفته است.

«نقد ادبیات کودک در جهان شاخه‌ای نوپا است و در ایران هنوز بنیان نظری و روشمند ندارد. آثار منتشرشده در این زمینه، هرچند از نظر کمّی زیاد شده‌اند، اما از نظر کیفی کمتر می‌توان جریان‌های جدی و ماندگار در آن‌ها یافت.»

او با اشاره به شکل‌گیری رشته ادبیات کودک در مقطع کارشناسی‌ارشد افزود که این گرایش توانسته تا حدی فضا را علمی‌تر کند، اما کمبود منابع مطالعاتی، نشریات تخصصی و نگاه غیرجدی دانشگاه‌ها همچنان از چالش‌های اصلی این حوزه است.

دانشگاه‌ها و نظریه‌پردازی بومی در ادبیات کودک

به باور دکتر یداللهی، دانشگاه‌ها باید مادرِ نقد ادبی در سایر سطوح باشند، اما هنوز در ایفای این نقش موفق نبوده‌اند:

«گرایش ادبیات کودک در دانشگاه‌ها بیشتر شبیه انحرافی موقت در رشته ادبیات فارسی است، نه یک حوزه مستقل و میان‌رشته‌ای. این حوزه ظرفیت آن را دارد که صاحب دپارتمان تخصصی خود باشد، اما فضای لازم برای آن فراهم نشده است.»

او تأکید می‌کند که بازنگری در سرفصل‌های آموزشی، ایجاد بستر میان‌رشته‌ای و حمایت مادی و معنوی از پژوهشگران مستقل می‌تواند به رشد این دانش یاری رساند.

«امید من امروز به نیروهای متخصصی است که ناامید از ساختار رسمی دانشگاه، به‌صورت مستقل و خودجوش در قالب گروه‌های پژوهشی به رشد این حوزه کمک می‌کنند.»

جمع‌بندی

در آستانه هفته ملی کودک، سخنان دکتر یداللهی یادآور می‌شود که ادبیات کودک تنها زمانی می‌تواند «زبان راستین کودکی» باشد که از بازتاب تصورات بزرگ‌سالان فراتر رود و به تجربه زیست واقعی کودک نزدیک شود؛ امری که بدون نقد علمی، حمایت دانشگاهی و درک عمیق از جهان کودک ممکن نخواهد بود.

پایان//