به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، امروزه بسیاری از والدین، معلمان و حتی سیاست‌گذاران آموزشی، تربیت نسلی مسئولیت‌پذیر را از مهم‌ترین اهداف خود می‌دانند. مسئولیت‌پذیری یکی از مهارت‌های بنیادین زندگی است که اگر از کودکی در فرد نهادینه شود، در بزرگسالی به عنوان یک ارزش اجتماعی بروز پیدا می‌کند.
مسئولیت‌پذیری چیست و چرا اهمیت دارد؟
مسئولیت‌پذیری یعنی فرد وظایف خود را بشناسد و در قبال انجام یا عدم انجام آن‌ها پاسخگو باشد. در اینباره دکتر زهرا محمودی، روانشناس کودک و نوجوان، می‌گوید: «کودک یا نوجوان مسئولیت‌پذیر درک می‌کند که انتخاب‌ها و رفتارهای او پیامد دارند. این درک، او را در مسیر خودکنترلی، نظم فردی و در نهایت موفقیت اجتماعی قرار می‌دهد.»
نقش خانواده در پرورش مسئولیت‌پذیری
خانواده نخستین و مهم‌ترین محیطی است که بذر مسئولیت‌پذیری را در ذهن و رفتار کودک می‌کارد. کارشناسان تأکید می‌کنند که والدین باید از سال‌های نخست زندگی فرزندان، وظایف ساده و متناسب با سن آن‌ها تعریف کنند.
برای نمونه، کودکی که یاد می‌گیرد اسباب‌بازی‌هایش را پس از بازی جمع کند، بعدها به راحتی می‌تواند کارهای بزرگ‌تر را هم انجام دهد. یا نوجوانی که بخشی از مدیریت مالی کوچک مانند پس‌انداز پول توجیبی را بر عهده دارد، در آینده با پول و منابع شخصی‌اش مسئولانه‌تر برخورد خواهد کرد.
والدین چه اشتباهاتی می‌کنند؟
بعضی از والدین از روی محبت یا به دلیل کمبود وقت، همه کارهای فرزندان‌شان را خودشان انجام می‌دهند. این کار شاید در کوتاه‌مدت راحت باشد، اما در بلندمدت مانع رشد استقلال و مسئولیت‌پذیری کودک می‌شود. دکتر محمودی هشدار می‌دهد: «بیش از حد حمایت‌گر بودن، به همان اندازه آسیب‌زننده است که بی‌توجه بودن. کودک باید اشتباه کند، تجربه کند و یاد بگیرد که مسئول رفتار و تصمیمات خودش است.»
مدرسه، دومین خانه کودک
مدرسه نقش مکمل خانواده را دارد. محیط آموزشی می‌تواند با ایجاد موقعیت‌های گروهی و سپردن وظایف مشخص، مسئولیت‌پذیری را در دانش‌آموزان تقویت کند.
خانم مهری حیدری، معلم مقطع متوسطه، در این باره می‌گوید: «تشکیل گروه‌های درسی، سپردن مدیریت بخشی از مراسم‌ها یا تشویق دانش‌آموزان به فعالیت‌های داوطلبانه مانند کمک به کتابخانه یا همیار پلیس بودن، همه در افزایش حس مسئولیت‌پذیری نوجوانان موثر است.»
نقش جامعه را نباید نادیده گرفت
هرچند خانواده و مدرسه زیربنای پرورش این مهارت هستند، اما جامعه هم باید فضا را برای تمرین مسئولیت‌پذیری فراهم کند. فراهم کردن امکان مشارکت نوجوانان در فعالیت‌های خیرخواهانه، اردوهای جهادی، پروژه‌های محیط زیستی یا حتی انجمن‌های محلی می‌تواند نوجوانان را آماده مسئولیت‌پذیری در مقیاس‌های بزرگ‌تر کند.
توصیه‌هایی برای والدین و معلمان:
کارشناسان حوزه کودک و نوجوان چند راهکار عملی برای تقویت این مهارت پیشنهاد می‌دهند:
کلام آخر
امروز جهان به نسلی نیاز دارد که بداند مسئولیت رفتار و تصمیم‌های خود را باید بپذیرد. جامعه‌ای که فرزندانش مسئولیت‌پذیر باشند، کمتر با آسیب‌های اجتماعی مانند قانون‌گریزی، بی‌نظمی و بی‌تفاوتی مواجه می‌شود. پرورش این روحیه از خانه آغاز می‌شود، در مدرسه ادامه پیدا می‌کند و در جامعه به بلوغ می‌رسد. شاید زمان آن رسیده باشد که همه ما سهم خود را در ساختن چنین نسلی جدی بگیریم.
آخرین اخبار