آزنیک گزارش می‌دهد

مراکز شبه خانواده: محیطی امن برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان آسیب‌دیده/ نگهداری از ۸۵۰۰ کودک و نوجوان

مراکز شبه خانواده در ایران به‌منظور ارائه محیطی امن و حمایتی برای کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست یا در معرض آسیب، فعالیت می‌کنند. در این مراکز، کودکان در گروه‌های کوچک تحت مراقبت مربیان و کارشناسان قرار دارند و علاوه بر تأمین نیازهای اولیه، از خدمات آموزشی، روانشناختی و تربیتی بهره‌مند می‌شوند تا مسیر رشد و شکوفایی خود را طی کنند.

 به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، در سال‌های اخیر، مراکز شبه خانواده به‌عنوان یکی از مدل‌های موفق حمایت از کودکان و نوجوانان در معرض آسیب در ایران، با هدف ارائه محیطی امن و حمایتی برای رشد و شکوفایی این گروه سنی تأسیس شده است. بر اساس آمارهای اخیر، بیش از ۸۵۰۰ کودک و نوجوان در این مراکز تحت مراقبت و نگهداری قرار دارند. این مراکز با فراهم آوردن فضایی مشابه به خانواده، تلاش دارند تا علاوه بر تأمین نیازهای اساسی این افراد، به آن‌ها آموزش‌های زندگی، مهارت‌های اجتماعی و تربیتی نیز ارائه دهند. در این راستا، مسئولان به دنبال بهبود کیفیت خدمات و ایجاد شرایطی هستند که موجب افزایش اعتماد به نفس و استقلال‌پذیری کودکان و نوجوانان تحت پوشش شود. 

مراکز شبه خانواده در ایران به‌منظور ارائه خدمات حمایتی به کودکان و نوجوانان آسیب‌دیده یا بی‌سرپرست تأسیس شده‌اند. این مراکز به‌ویژه برای کودکانی که به دلیل مشکلات خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی یا فقدان سرپرست مناسب در معرض آسیب قرار دارند، محیطی امن و حمایتی فراهم می‌کنند. شرایط و ویژگی‌های این مراکز به شرح زیر است: 

ساختار مراکز شبه خانواده 

مراکز شبه خانواده در ایران تحت نظر سازمان بهزیستی اداره می‌شوند و هدف اصلی آن‌ها جایگزینی محیطی امن و حمایتی برای کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست یا بدسرپرست است. در این مراکز، کودکان در گروه‌های کوچک تحت سرپرستی مربیان متخصص، نظیر سرپرست خانواده، مربی کودک و روانشناس، زندگی می‌کنند. تعداد اعضای هر گروه معمولاً محدود است و معمولاً بین ۶ تا ۱۰ کودک و نوجوان در یک خانه قرار دارند. 

شرایط و قوانین اعضا 

کودکان و نوجوانان پذیرش‌شده در این مراکز شرایط مختلفی دارند که به دلایل مختلف ممکن است به این مراکز منتقل شده باشند: 

• بی‌سرپرستی یا بدسرپرستی: کودکانی که والدین خود را از دست داده‌اند یا به دلیل مشکلات جدی در خانواده نمی‌توانند در کنار والدین خود زندگی کنند.
• آسیب‌های اجتماعی: کودکانی که به دلیل خشونت‌های خانگی، اعتیاد یا مشکلات اجتماعی در معرض خطر قرار دارند.
• کودکان کار: کودکانی که به دلیل فقر شدید در معرض آسیب‌های جسمی و روانی هستند.
• کودکان خیابانی: کودکانی که بدون سرپرست یا در شرایط سخت اجتماعی در خیابان‌ها زندگی می‌کنند.

 

محیط زندگی و مراقبت‌ها

در این مراکز، هر کودک در شرایطی مشابه خانواده زندگی می‌کند. هر مرکز یک سرپرست دارد که مسئول نظارت بر وضعیت کودکان، تأمین نیازهای روزمره، و آموزش‌های تربیتی آن‌ها است. مربیان به‌طور روزانه با کودکان در ارتباط هستند و سعی می‌کنند در فضایی شبیه به خانواده، احساس امنیت و آرامش به آنان بدهند.

 

آموزش و تربیت

یکی از اهداف اصلی مراکز شبه خانواده، فراهم کردن بسترهای مناسب برای رشد عاطفی، اجتماعی و آموزشی کودکان است. در این مراکز، علاوه بر تأمین نیازهای اولیه مانند خوراک و پوشاک، به آموزش‌های رسمی و غیررسمی نیز توجه زیادی می‌شود. کودکان از خدمات روانشناسی و مشاوره بهره‌مند می‌شوند و در برخی مراکز آموزش مهارت‌های زندگی، هنر، ورزش و حتی مشاوره‌های شغلی برای نوجوانان در نظر گرفته می‌شود.

 

پشتیبانی اجتماعی و روانی

مراکز شبه خانواده معمولاً به کودکان خدمات روانشناختی و مشاوره ارائه می‌دهند تا آن‌ها بتوانند با مشکلات روحی و عاطفی خود کنار بیایند. این مراکز تلاش می‌کنند تا کودکان احساس تعلق و امنیت پیدا کنند و توانایی برقراری روابط سالم و مثبت با دیگران را یاد بگیرند.

 

امکان بازگشت به خانواده یا مستقل شدن

یکی از اهداف مراکز شبه خانواده، تلاش برای بازگرداندن کودکان به خانواده‌های خود در صورت امکان است. به این منظور، برنامه‌های بازتوانی برای خانواده‌ها در نظر گرفته می‌شود تا شرایط برای بازگشت کودک فراهم شود. در صورت عدم امکان بازگشت، مراکز اقدام به آموزش مهارت‌های زندگی به نوجوانان می‌کنند تا به‌طور مستقل وارد جامعه شوند و زندگی مستقلی را آغاز کنند.

 

حمایت‌های قانونی و اجتماعی

کودکان و نوجوانان در این مراکز تحت حمایت قانونی قرار دارند. سازمان بهزیستی و دیگر نهادهای دولتی برای تأمین حقوق این کودکان، از جمله حق تحصیل، حق سلامت و مراقبت‌های اجتماعی، اقدامات مختلفی انجام می‌دهند. در برخی مواقع، این مراکز به‌عنوان محیط‌های موقت تا زمانی که وضعیت کودک بهبود یابد یا شرایط جدیدی برای او فراهم شود، عمل می‌کنند.

 

چالش‌ها و مشکلات
 
با وجود تلاش‌های گسترده برای بهبود وضعیت این مراکز، هنوز چالش‌هایی وجود دارد. کمبود منابع مالی، مشکلات در جذب نیروی انسانی متخصص، کمبود فضا و امکانات مناسب، و در برخی موارد، عدم توانایی در تطبیق سریع با نیازهای خاص هر کودک از جمله مشکلاتی است که مراکز شبه خانواده با آن روبه‌رو هستند.
 
 

پایان//