به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، صنعت نشر در ایران به‌ویژه در زمینه‌ی شعر کودک و نوجوان در سال‌های اخیر با چالش‌های فراوانی روبه‌رو شده است. این وضعیت، به ویژه در دنیای دیجیتال و فضای مجازی که فرصت‌های جدیدی برای مصرف فرهنگی فراهم کرده است، بحرانی‌تر به نظر می‌رسد. با این حال، به‌رغم این مشکلات، هنوز هم آثار شعر کودک و نوجوان به‌عنوان یکی از ارکان فرهنگ‌سازی در جامعه ایرانی شناخته می‌شود. در این گزارش، به تحلیل وضعیت کنونی شعر کودک و نوجوان در ایران و مشکلاتی که این حوزه با آن مواجه است، پرداخته شده است.
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، یکی از مشکلات اساسی در حوزه شعر کودک و نوجوان کاهش شدید تیراژ کتاب‌ها است. در سال‌های گذشته، به‌ویژه در دهه‌های 70 و 80، کتاب‌های شعر کودک و نوجوان با تیراژهای بالا منتشر می‌شدند؛ به‌گونه‌ای که کتاب‌هایی از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گاهی تا ۱۵ هزار نسخه تیراژ می‌خوردند. این در حالی است که امروز تیراژ کتاب‌ها در این حوزه به شدت کاهش یافته است. بسیاری از آثار جدید شعر نوجوان حتی با تیراژ ۳۰۰ تا ۵۰۰ نسخه منتشر می‌شوند، که نشان‌دهنده رکود جدی در این بخش از نشر است.
این کاهش تیراژ را می‌توان به بحران اقتصادی موجود در صنعت نشر نسبت داد. هزینه‌های چاپ، کاغذ، و حمل‌ونقل در کنار کاهش قدرت خرید مردم، به شدت بر ناشران تأثیر گذاشته است. در این شرایط، بسیاری از ناشران قادر به چاپ تیراژهای بالا نیستند و از سوی دیگر، بسیاری از خانواده‌ها توان خرید کتاب‌های شعر کودک و نوجوان را ندارند.
علاوه بر بحران اقتصادی، تغییر ذائقه و سلیقه مخاطبان نیز یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر وضعیت شعر کودک و نوجوان است. با گسترش فضای مجازی و دسترسی آسان به انواع محتواها، کودکان و نوجوانان امروز بیشتر تمایل دارند به سراغ رسانه‌های دیجیتال بروند و از کتاب‌های چاپی فاصله بگیرند. فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه با توجه به بازی‌های آنلاین و تولید محتوای دیجیتال، جایگزین سرگرمی‌های سنتی مانند خواندن کتاب‌ها شده است.
شعر، به‌ویژه شعر کلاسیک و سنگین، برای بسیاری از نوجوانان امروزی به‌ویژه در قالب کتاب‌های چاپی جذابیتی ندارد. این تغییر ذائقه، ناشران و شاعران را به این فکر انداخته که شاید نیاز است که فرم و سبک‌های جدیدتری از شعر کودک و نوجوان خلق کنند که بیشتر با روحیات و علایق نسل جدید هم‌خوانی داشته باشد.
در کنار این مشکلات، رسانه‌ها و برنامه‌های تلویزیونی می‌توانند نقش بسزایی در ترویج شعر کودک و نوجوان داشته باشند. اگر چه در سال‌های اخیر چندین برنامه و پروژه در این زمینه آغاز شده است، اما همچنان به نظر می‌رسد که نیاز به حمایت‌های جدی‌تری از سوی رسانه‌ها و سازمان‌های فرهنگی وجود دارد. در صورتی که شعر کودک و نوجوان در برنامه‌های تلویزیونی، رادیویی و سایر رسانه‌های جمعی بیشتر به نمایش گذاشته شود، ممکن است بتوان این بحران را تا حدی کاهش داد.
علاوه بر رسانه‌ها، نقش معلمان و کتابداران نیز در ترویج شعر کودک و نوجوان بسیار حیاتی است. آشنا کردن نسل جدید با شعرهای کودکانه و نوجوانانه در مدارس و کتابخانه‌ها، می‌تواند به زنده نگه داشتن این بخش از ادبیات کمک کند.
در حالی که شعر نوجوان با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده است، وضعیت شعر کودک و به‌ویژه شعر خردسالان نسبت به گذشته بهتر بوده است. کتاب‌های شعر خردسالان، به‌ویژه آن دسته از آثار که از نظر گرافیکی و تصویری جذاب باشند، همچنان تیراژهایی در حدود ۴ تا ۵ هزار نسخه دارند. این موفقیت بیشتر به دلیل نیاز بازار به کتاب‌های تصویری، رنگی و آموزنده است که می‌تواند به‌طور مستقیم بر رشد فکری کودکان تأثیر بگذارد.
با این حال، در بخش شعر کودک نیز مشکلاتی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به تکرار مضامین و نبود نوآوری در محتوا اشاره کرد. بسیاری از آثار شعر کودک در قالب‌های ثابت و سنتی تولید می‌شوند و این مسئله می‌تواند به تکراری شدن این نوع آثار منجر شود.
برای مقابله با این چالش‌ها، شاعران و نویسندگان حوزه کودک و نوجوان باید در پی نوآوری‌های بیشتری در فرم و محتوا باشند. به گفته بسیاری از کارشناسان و منتقدان ادبی، شعر کودک و نوجوان امروز باید با نیازهای روز جامعه و تغییرات فرهنگی هم‌خوانی داشته باشد. این به معنای آن است که به‌جای تکیه بر مضامین کلاسیک و سنتی، باید به دنبال ایده‌ها و موضوعات جدید بود که بتواند دنیای امروز را به کودکان و نوجوانان معرفی کند.
از سوی دیگر، استفاده از تکنولوژی و ابزارهای دیجیتال می‌تواند راهی برای جلب توجه مخاطبان جدید باشد. تولید کتاب‌های صوتی، اپلیکیشن‌های تعاملی و کتاب‌های الکترونیکی می‌توانند گزینه‌هایی برای جذاب‌تر کردن شعر کودک و نوجوان در دنیای دیجیتال باشند.
با وجود تمامی چالش‌ها، همچنان امیدوارانه می‌توان به آینده شعر کودک و نوجوان نگاه کرد. اگرچه مشکلات اقتصادی، تغییرات ذائقه و کاهش تیراژ کتاب‌ها به‌ویژه در بخش شعر نوجوان قابل توجه است، اما با تدابیر درست، حمایت‌های دولتی و همکاری با رسانه‌ها، این بخش از ادبیات می‌تواند به حیات خود ادامه دهد. شاعران، ناشران، مسئولان فرهنگی و حتی والدین و معلمان می‌توانند با همکاری بیشتر و ایجاد فضای مناسب برای پرورش ذائقه‌های فرهنگی جدید، آینده‌ای روشن برای شعر کودک و نوجوان رقم بزنند.
در این خصوص، محمد گودرزی درباره آخرین آثار خود در حوزه شعر کودک و نوجوان گفت: «پرنده‌ای که پر نزد» عنوان مجموعه شعری است که اخیراً به‌طور اختصاصی برای نوجوانان نوشته و منتشر کرده است. این کتاب که یک مجموعه شعر سپید است، توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده است. گودرزی همچنین اعلام کرد که این کتاب هم‌زمان با اثری دیگر به نام «درخت‌ها عروس می‌شوند» منتشر شده که توسط نشر گویا چاپ شده است. او در ادامه توضیح داد که کتاب «درخت‌ها عروس می‌شوند» برای گروه سنی نوجوانان ۱۴ تا ۱۶ سال مناسب است، در حالی که «پرنده‌ای که پر نزد» برای نوجوانان ۱۲ سال به بالا در نظر گرفته شده است.
گودرزی دهریزی در ادامه صحبت‌های خود به بحران اقتصادی که گریبانگیر صنعت نشر شده است، اشاره کرد. او تأکید کرد که این شرایط اقتصادی تأثیرات جدی بر تمامی بخش‌های نشر، از جمله ناشران، نویسندگان و مخاطبان، داشته است. وی با اشاره به گزارش اخیر خبرگزاری مهر درباره وضعیت نشر در حوزه شعر کودک و نوجوان، اظهار داشت که اوضاع اقتصادی به‌ویژه بر شعر نوجوان اثرات منفی به جا گذاشته است.
وی همچنین از کاهش شدید تیراژ کتاب‌های شعر نوجوان خبر داد و گفت: «در حال حاضر، تیراژ کتاب‌های شعر نوجوان به تیراژ کتاب‌های شعر بزرگسال نزدیک شده است. بسیاری از کتاب‌های شعر نوجوان اکنون تنها با تیراژ ۳۰۰ تا ۵۰۰ نسخه چاپ می‌شوند که این وضعیت قابل مقایسه با گذشته نیست.» گودرزی افزود که در گذشته، کتاب‌های شعر نوجوان به‌ویژه آثار کانون پرورش فکری، تیراژهایی بالغ بر ۱۵ هزار نسخه داشتند و حتی ناشران کوچک‌تر هم این آثار را با تیراژهایی بیش از ۱۰ هزار نسخه منتشر می‌کردند.
این شاعر همچنین به وضعیت شعر خردسالان و کودک نیز اشاره کرد و اظهار داشت که در حال حاضر، تیراژ کتاب‌های شعر کودک و خردسال کمی بهتر از شعر نوجوان است. به گفته وی، کتاب‌های شعر خردسالان هنوز با تیراژ ۴ تا ۵ هزار نسخه منتشر می‌شوند که برای شاعران قابل پذیرش است، اما وضعیت شعر نوجوان به‌ویژه در زمینه فروش و تیراژ کتاب‌ها نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
گودرزی با اشاره به کاهش چشمگیر تیراژ کتاب‌های شعر نوجوان، این وضعیت را «زنگ خطر» برای آینده شعر نوجوان دانست. او پیشنهاد کرد که باید نشست‌هایی برگزار شود تا دلایل این کاهش فروش و تیراژ بررسی و برای آن راه‌حل‌هایی پیدا شود. این وضعیت را می‌توان نتیجه‌ی ترکیب عواملی چون مشکلات اقتصادی، تغییر ذائقه و سلایق مخاطبان، و کاهش استقبال از کتاب‌های شعر دانست که بر نشر آثار شاعران نوجوان تأثیر منفی گذاشته است.
در پایان، گودرزی از پروژه جدید خود خبر داد. او اعلام کرد که در حال حاضر مشغول نوشتن یک کتاب داستانی با موضوع جنگ است که نام آن «پدرها و پسرها» خواهد بود. این کتاب هنوز در مراحل نوشتاری و ویرایش قرار دارد و زمان دقیقی برای انتشار آن مشخص نشده است. گودرزی اظهار امیدواری کرد که این اثر به‌زودی آماده نشر شود و بتواند به موضوعات اجتماعی و انسانی با دیدی جدید بپردازد.
با توجه به تغییرات اقتصادی و فرهنگی موجود، وضعیت نشر در حوزه شعر کودک و نوجوان به چالش‌های جدی برخورده است. کاهش تیراژ کتاب‌ها، مخصوصاً در بخش شعر نوجوان، نشان از یک بحران در این حوزه دارد که نیازمند توجه ویژه از سوی ناشران، نویسندگان و مسئولان فرهنگی است. محمد گودرزی دهریزی، به‌عنوان یکی از چهره‌های شناخته‌شده در شعر کودک و نوجوان، تأکید دارد که باید برای حل این مشکلات و بازگشت شعر نوجوان به جایگاه پیشین خود تدابیری اندیشیده شود.
پایان//
آخرین اخبار
علائم و درمان‌های مؤثر فلج مغزی در کودکان/ مصاحبه با متخصص طب فیزیکی
فلج مغزی یک اختلال عصبی است که...
1403-11-16
افتتاح بزرگ‌ترین مرکز ساماندهی کودکان کار خیابانی/ اختلال اتیسم در ایران رو به افزایش است
سرپرست سازمان بهزیستی کشور در...
1403-11-16
انیمیشن: یکی از مهم‌ترین ابزارهای اشاعه فرهنگ برای کودک و نوجوان
نشست رسانه‌ای انیمیشن سینمایی...
1403-11-15
بخش روانپزشکی کودک و نوجوان در پزشکی قانونی تهران راه‌اندازی می‌شود
به گفته رییس بخش روان پزشکی قا...
1403-11-15
تولید انیمشن در ایران با فراز و فرودهای عجیب همراه است
به گفته عماد رحمانی، نویسنده و...
1403-11-14