آزنیک گزارش می‌دهد

فیلترینگ نادرست و اثرات منفی آن بر کودکان و نوجوانان؛ از آسیب‌های اجتماعی تا مشکلات روانی

استفاده فزاینده از فضای مجازی در میان کودکان و نوجوانان موجب نگرانی‌هایی در خصوص محتواهای نامناسب شده است. برخی کشورها با سیاست‌های فیلترینگ به مقابله با این تهدیدات پرداخته‌اند، اما کارشناسان معتقدند که سیاست‌گذاری نادرست در این زمینه می‌تواند تهدیدات بزرگ‌تری برای نسل جوان ایجاد کند.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری، در سال‌های اخیر، استفاده از فضای مجازی در میان کودکان و نوجوانان افزایش چشم‌گیری داشته است. از آنجایی که اینترنت بستری برای دسترسی به اطلاعات، سرگرمی و ارتباطات اجتماعی است، نگرانی‌ها در خصوص محتواهای نامناسب و آسیب‌های آن برای نسل جوان نیز بیشتر شده است. یکی از راه‌حل‌هایی که برخی کشورها برای مقابله با این تهدیدات اتخاذ کرده‌اند، سیاست‌های فیلترینگ است. اما برخی کارشناسان و نهادهای دولتی، بر این باورند که سیاست‌گذاری غلط فیلترینگ می‌تواند تهدید بزرگ‌تری برای کودکان و نوجوانان به شمار آید. 

در این‌باره به‌تازگی مسعود حسنلو، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم کشور، در خصوص تأثیر فیلترینگ و محتواهای نامناسب فضای مجازی بر کودکان و نوجوانان بیان کرد:  عملکرد نادرست در خصوص فیلترینگ فضای مجازی موضوعی نیست که بتوان از آن دفاع کرد. زمانی که مصادیق محتوا و زیرساخت‌های ناسالم گسترش می‌یابد، استفاده نادرست دولت از ابزارهای حکمرانی باعث می‌شود که فیلترینگ به‌طور وسیع‌تری اعمال شود. سیاست‌گذاری غلط در این زمینه باعث می‌شود به‌جای محدود کردن دسترسی به فضای ناسالم، با فیلتر کردن بسیاری از اپلیکیشن‌ها و استفاده مخاطبان از فیلترشکن‌های مختلف، دسترسی به آن فضای ناسالم افزایش یابد. این موضوع تهدیدی جدی برای کودکان و نوجوانان است. 

محمد سرشار، نویسنده، پژوهشگر و فعال فرهنگی، نیز در خصوص کالاهای فرهنگی در تولیدات خارجی و واردات گفت: بازی‌های کامپیوتری و آنلاین آمریکایی در سه نوع با بودجه‌های بالا، متوسط و پایین تولید می‌شوند و خانواده‌ها برای فرزندانشان آن‌ها را خریداری می‌کنند. در حالی که در ایران، این بازی‌ها به‌طور رایگان در اختیار کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد و میزان بودجه‌ای که برای تولید این بازی‌ها در نظر گرفته می‌شود، از حداقل پیش‌بینی‌ها هم کمتر است. در حالی که بازی‌های گران‌قیمت خارجی در نسخه‌های رایگان نیز در حال پخش شدن است، توقع داریم که بازی‌های رایگان ایرانی با بازی‌های گران‌قیمت خارجی رقابت کنند، اما این امر ممکن نیست. اگر قانون کپی‌رایت به‌درستی در کشور اعمال می‌شد، بسیاری از فضاهای فرهنگی آسیب‌زا مانند این نمونه مدیریت‌پذیر بود. 

سرشار در خصوص اقدامات نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در مجموعه سیاست‌گذاری و دولت گفت:یکی از معضلات جدی در حوزه کودک و نوجوان این است که بیشتر از آن‌که با کودک و نوجوان سر و کار داشته باشیم، وقت و انرژی زیادی را صرف تعلیم آن‌ها می‌کنیم. به نوعی، آموزش و پرورش در حال انجام نیست و تنها آموزش در خصوص کودکان و نوجوانان در حال وقوع است. 

محدودیت در دسترسی به اطلاعات مفید 

یکی از مشکلات اصلی فیلترینگ، محدودیت دسترسی کودکان و نوجوانان به منابع مفید و آموزشی است. اینترنت امروزه منبعی بی‌پایان از اطلاعات، مقالات علمی، و محتوای آموزشی است که به رشد تحصیلی و اجتماعی نوجوانان کمک می‌کند. فیلترینگ به‌طور نامناسب می‌تواند این منابع مفید را مسدود کند و نوجوانان را از ابزارهای لازم برای یادگیری و رشد خود محروم کند. این اقدام می‌تواند به کاهش سطح آگاهی و اطلاعات نوجوانان و در نتیجه، به افت کیفیت تحصیلی آنها منجر شود. 

افزایش رفتارهای مخفیانه و دور زدن فیلترینگ 

یکی دیگر از تبعات منفی فیلترینگ، افزایش رفتارهای مخفیانه در استفاده از فضای مجازی است. زمانی که کودکان و نوجوانان از دسترسی به برخی وب‌سایت‌ها و محتوای خاص محروم می‌شوند، اغلب به دنبال راه‌های دور زدن فیلترینگ خواهند بود. این امر می‌تواند آنها را در معرض خطرات بیشتری از جمله مواجهه با محتواهای مضر و نامناسب قرار دهد. به‌علاوه، این رفتارهای مخفیانه ممکن است باعث ایجاد فاصله بین والدین و فرزندان شود و کنترل خانواده‌ها بر استفاده اینترنتی کودکان را کاهش دهد. 

تشویق به استفاده از شبکه‌های غیررسمی و خطرات امنیتی 

فیلترینگ می‌تواند باعث روی آوردن کودکان و نوجوانان به شبکه‌های غیررسمی و ناشناس شود. این شبکه‌ها که معمولا فاقد نظارت کافی هستند، می‌توانند تهدیدات امنیتی جدی برای کاربران ایجاد کنند. از جمله این تهدیدات می‌توان به حملات سایبری، سوءاستفاده‌های آنلاین و دسترسی به محتوای مضر اشاره کرد. فضای مجازی بدون نظارت مناسب، می‌تواند به مکان مناسبی برای فعالیت‌های مجرمانه و تعرض به حریم خصوصی کودکان تبدیل شود. 

اثر منفی بر رشد اجتماعی و ارتباطات بین‌فردی 

یکی دیگر از تاثیرات منفی فیلترینگ در فضای مجازی، تاثیرات آن بر روابط اجتماعی و ارتباطات بین‌فردی کودکان و نوجوانان است. بسیاری از پلتفرم‌های آنلاین که ممکن است فیلتر شوند، بسترهایی هستند که نوجوانان در آنها به تعامل و ارتباط با همسالان خود پرداخته و مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت می‌کنند. این محدودیت‌ها ممکن است باعث انزوای اجتماعی و کاهش تعاملات شخصی نوجوانان شود، در حالی که تعاملات آنلاین، در دوران امروزی به بخشی از زندگی اجتماعی آنها تبدیل شده است. 

مخاطرات روانی ناشی از فیلترینگ 

سیاست‌گذاری غلط فیلترینگ می‌تواند بر سلامت روانی کودکان و نوجوانان نیز تاثیر منفی بگذارد. بسیاری از نوجوانان در دنیای دیجیتال به دنبال جلب توجه و برقراری ارتباط با دیگران هستند. فیلترینگ و محدودیت دسترسی به برخی پلتفرم‌ها می‌تواند باعث احساس ناکامی، اضطراب، و حتی افسردگی در بین نوجوانان شود. آنها ممکن است به دلیل عدم دسترسی به فضای مجازی مورد علاقه خود، احساس طرد شدگی و بی‌اعتنایی کنند که این امر می‌تواند بر سلامت روانی آنها تاثیرگذار باشد. 

ضرورت رویکرد جامع و مبتنی بر آموزش 

برای کاهش آسیب‌های ناشی از فضای مجازی، لازم است که به جای اتکا به فیلترینگ، رویکردی جامع و مبتنی بر آموزش اتخاذ شود. آموزش مهارت‌های رسانه‌ای به کودکان و نوجوانان می‌تواند به آنها کمک کند تا از محتوای مفید بهره‌برداری کنند و در برابر محتوای مضر از خود مراقبت نمایند. همچنین، والدین و معلمان باید توانایی نظارت و هدایت کودکان در استفاده از فضای مجازی را داشته باشند تا آنها بتوانند به صورت آگاهانه از این فضا بهره‌مند شوند. 

پایان//