به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، دکتر محمود اولیایی در گفتگو اختصاصی با آزنیک در پاسخ به این سوال که آیا مفهوم مسئولیت اجتماعی در چندسال اخیر توانسته به پارادایم غالب و جزئی جدانشدنی از روال کسب‌وکارها تبدیل شود، اظهار کرد: اگر بخواهم به این سوال در یک کلمه پاسخ دهم جواب خیر خواهد بود و علت آن این است که تعریف مسئولیت اجتماعی بنگاهی در کشور ما هنوز به شفافیت جا نیفتاده و در ترویج آن کار نشده است. 

وی در ادامه افزود: اصولاً یک تفاوت ماهوی بین امور خیر و مسئولیت اجتماعی بنگاهی وجود دارد. زمانی که مفهوم نوین مسئولیت اجتماعی به خصوص در یک دهه اخیر وارد کشور شد با توجه به نقش سنتی بازرگانان و تجار ما در موضوعات خیریه و محوریت بودن این عزیزان در موضوعات خیریه‌ای کشور، خیلی از عزیزان کارآفرین و مدیران بنگاه‌ها، مسئولیت اجتماعی بنگاهی را با امور خیریه یکسان فرض کردند. اگرچه بخشی از مسئولیت اجتماعی مربوط به امور خیریه است ولی لزوماً اینطور نیست. بنابراین همانطور که اشاره کردم متاسفانه هنوز ما با اینکه بتوانیم به صورت گسترده مسئولیت اجتماعی بنگاهی را در کشور شاهد باشیم فاصله داریم.

رئیس کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق بازرگانی ایران در تشریح تفاوت بین امور خیریه و مسئولیت اجتماعی بنگاهی، تصریح کرد: مسئولیت اجتماعی یک چتر گسترده‌ای است که امور خیریه متعلق به بخشی از آن است. زمانی که امور خیریه را به تنهایی به عنوان کل مسئولیت اجتماعی ببینیم طبیعتاً بخش‌های مهمی از مسئولیت اجتماعی در بنگاه‌ها فراموش می‌شود. اصولاً وقتی در مورد مسئولیت اجتماعی بنگاهی صحبت می‌کنیم در واقع به تولید مسئولانه نگاه داریم؛ موضوعی که امروزه به عنوان یک مفهوم جدی با استراتژی بنگاه‌ها یکپارچه شده است. به این معنی که وقتی به عنوان یک کارآفرین یا تولید کننده و به طور کلی یک بنگاه‌دار از منابع جامعه استفاده می‌کنیم و بعضاً روی جامعه چه در حوزه محیط زیست‌ و چه در موضوعات اجتماعی تاثیر منفی می‌گذاریم باید نگاه توسعه پایدار نیز نسبت به کسب و کار خود داشته باشیم.

اولیایی در ادامه افزود: مفهوم مسئولیت اجتماعی به این معناست که نگاه توسعه پایدار به ایجاد کسب و کار داشته باشیم و بدانیم که اگر از منابع محلی یا از منابع کشور و یا حتی از منابع جهانی استفاده می‌کنیم همزمان باید استراتژی‌هایی نیز داشته باشیم که آسیب تولید و آسیب کسب و کار به جامعه محلی، ملی و بین المللی را به حداقل برسانیم و ضمناً نقش‌هایی ایفا کنیم تا بتوانیم آن آسیب‌هایی را که وارد کردیم را کاهش داده و تاثیر مثبتی روی جامعه داشته باشیم. در نتیجه طبیعتاً بخشی از این به امور خیر متصل است یعنی اگر سودآوری ایجاد می‌کنیم، بخشی از این سودآوری باید صرف جامعه شود.

وی با تاکید بر اینکه در گذشته بنگاه‌دارها، تجار و بازاری‌ها با محوریت سنتی کار خیر به ایفای نقش مسئولانه خود می‌پرداختند، گفت: در گذشته صاحبان کسب و کارها با محوریت امور خیریه به این مسئله می‌پرداختند یعنی به عنوان مثال جهیزیه تامین می‌کردند و به آن فرد نیازمند در تشکیل خانواده کمک می‌کردند، اما اکنون بحث ما متفاوت است و ما می‌گوییم که اتفاقا آن بنگاه‌دار مسئول است و موضوع اصلا انجام کار خیر نیست. بنگاه‌دار مسئول است وقتی که روی یک جامعه محلی و فرهنگ اجتماعی آن تاثیر می گذارد از سوی دیگر بخشی از سودش را صرف بهبود این موضوع کند. بنابراین اینگونه نیست که به عنوان بنگاه‌دار با نگاهی از بالا به پایین تصور کنیم که داریم کاری خداپسندانه انجام می‌دهیم. انجام فعالیت خیر جای خودش اما مسئولیت اجتماعی در دنیای امروز بخشی از وظایف بنگاه‌ها است و اگر بنگاهی به این موضوع نپردازند در واقع بی تفاوت نسبت به جامعه‌ای است که دارد منابع آن را استفاده می‌کند.

رئیس کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق بازرگانی ایران در ادامه افزود: بنابراین مسئولیت اجتماعی یک تفکر است که با استراتژی‌های ایجاد و توسعه یک کسب و کار همراه است تا زمانی که محصول آن کسب و کار محصولی مسئولانه و دوستدار محیط زیست باشد یا فعالیتی داشته باشد که به چرخه بازگشت این محصول به محیط زیست کمک کند. محصول تولید کننده نباید اثر مخرب فرهنگی بر جامعه داشته باشد و باید با رویکردهای فرهنگی جامعه یکسان باشد، همچنین بنگاه اقتصادی باید توجه کند که اگر در محله‌ای محروم ورود کرده و منابع عظیمی را به واسطه موقعیت خود استفاده می‌کند باید به فقرزدایی در آن منطقه نیز کمک کند‌. این موضوع با کار خیر فرق میکند و وظیفه آن بنگاه است. 

اولیایی با بیان این که خیلی از مدیران ما به این مسئله به عنوان یک کار خیر نگاه می‌کنند، تصریح کرد: آن‌ها تصور می‌کنند که کار خیری انجام میدهند در صورتی که اینطور نیست. این موضوعات باید با استراتژی‌های تولید، کیفیت و بقیه موضوعات یکپارچه باشد. همانطور که یک بنگاهی موظف است کیفیت محصول خود را رعایت کند، موظف است از قبل از ایجاد واحد خود نسبت به مطالعات اجتماعی مربوطه اقدام کند. در این خصوص تازه چند سالی است که پیوست اجتماعی آن هم فقط برای صنایع خاص الزام شده است. حتی برای ایجاد پالایشگاه‌ها، صنایع فولاد و بهره‌برداری از معادن پیوست اجتماعی الزام نبوده است. باید به این موضوع توجه شود که زمانی که این واحد صنعتی در منطقه مورد نظر تأسیس می‌شود چه تاثیری روی مردم آن منطقه دارد، چطور زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و یا چطور آلودگی‌های زیست محیطی باعث می‌شود سلامت آن‌ها به خطر بیافتد. بنابراین وقتی ما در مورد تولید مسئولانه صحبت می‌کنیم در واقع از این موارد صحبت می‌کنیم.

وی در پاسخ به این سوال که آیا اینکه شرکت‌ها از فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی خود استفاده تبلیغاتی و رسانه‌ای می‌کنند مطلوب است یا خیر، گفت: اگر این مجموعه‌ها کار مسئولیت اجتماعی خود را درست انجام داده باشند اتفاقا ما موافق هستیم که آن را تبلیغ کنند چراکه باعث تشویق بقیه می‌شود. بنابراین اگر واحدی واقعاً به صورت عمیق و جدی در این زمینه کار کرده است، ما حتی مشتاق هستیم از آن در مراسمی تقدیر و اطلاع رسانی کنیم تا بقیه بنگاه‌ها نیز شاهد نگاه مسئولانه آن کسب و کار باشند. در سایر کشوهای دنیا نیز همین‌گونه است. شرکت‌های چند ملیتی بزرگ مانند گوگل و یا اپل کار مسئولیت اجتماعی خود را برجسته و اعلام می‌کنند. آن موقع است که به عنوان مشتری اگر خرید محصول را انجام می‌دهم و یا خدماتی از این بنگاه میگیرم، با خود می‌گویم این بنگاه تولید مسئولانه انجام می‌دهد و نسبت به جامعه‌ای که من در آن زندگی می‌کنم مسئولانه نگاه می‌کند پس با رغبت بیشتری از او خرید می‌کنم و اتفاقاً باعث می ‌شود مشتریان و جامعه اقبال بیشتری نسبت به آن کسب و کار نشان دهند. امروزه ما معتقدیم کسی که مسئولانه تولید کند، نسبت به بقیه کسب و کارها در بازار و برندسازی یک سر و گردن بالاتر می‌ایستد.

رئیس کمیسیون مسئولیت اجتماعی اتاق بازرگانی در ادامه افزود: از سوی دیگر به مردم نیز باید آموزش دهیم که اگر می‌بینند کسب و کاری تولید مسئولانه دارد و نسبت به جامعه خود حساس است، از آن حمایت کنند. کسب و کاری که نگاه مسئولان نسبت به جامعه خود ندارد و صرفاً به فکر سودآوری است طبیعتاً باید از سوی جامعه طرد شود. این تفکری است که در کشورهای دیگر کم کم در حال رایج شدن است. امروزه این وظیفه بنگاه‌ها است و ما به عنوان جامعه باید پیگیر و مطالبه‌گر باشیم. اینگونه نیست که یک بنگاهی مثلا در یک جامعه محلی بیمارستان احداث کرده یا فرضا محیط زیست یک منطقه را آلوده و سپس در آنجا درختکاری کرده و سعی کرده تا آلودگی‌ای را که خود ایجاد کرده به نحوی مدیریت کند، پس منت سر جامعه بگذارد که به جامعه محلی خود لطف کرده است. نه اینگونه نیست و این موضوع وظیفه آن کسب و کار است.

اولیایی با تاکید بر ضرورت مطالبه‌گری جامعه، بیان کرد: جامعه باید مطالبه گر باشد اما در کشور ما چون بخشی از صنایع دولتی هستند، مردم قدرت مطالبه گری را آنچنان که باید ندارند. به عنوان نمونه پتروشیمی میانکاله که چندی پیش بحث داغی در جامعه داشت و فعالان اجتماعی تلاش بسیاری کردند که جلوی احداث این واحد پتروشیمی در وسط یک منطقه حفاظت شده را بگیرند‌. این موضوعات موضوعاتی است که جامعه ما باید آن را تمرین کند و ما باید به جامعه کمک کنیم و یاد بدهیم که در حوزه مسئولیت اجتماعی مطالبه‌گر باشند. 

وی با اشاره به ضرورت نگاه مسئولانه در کسب و کارها، گفت: نباید بگذاریم که بنگاهی غیرمسئولانه عمل کند و محصول او تاثیر منفی بر روی افراد جامعه بگذارد، نباید محصول جانبی (by product) او باعث آلودگی محیط زیست شود، نباید واحد صنعتی آن بنگاه اقتصادی اساسأ جایی ایجاد شود که ذاتا با بافت اجتماعی یا محیط زیستی آن منطقه تداخل دارد. در واقع همین موارد است که منجر به توسعه پایدار می‌شود. بسیاری از آسیب‌هایی که ما در حوزه سلامت داریم ناشی از آلودگی هوا است، از یک سو آلودگی هوا ایجاد میکنیم و مردم مریض می‌شوند که در نتیجه روی سیستم بهداشتی کشور فشار وارد می‌شود و بعد از یک سو دیگر برای کمک به این موضوع اِن‌جی‌او ایجاد می‌کنیم و این چرخه را ادامه می‌دهیم، یا در مثالی دیگر می‌آییم به دلیل عدم توجه به مسئولیت اجتماعی و مسائل فرهنگی، بافت‌ها را از بین می‌بریم و حاشیه نشینی را توسعه می‌دهیم سپس بسیاری اِن‌جی‌او و نهاد ایجاد می‌شود که به حاشیه نشینی کمک کنند. در واقع ما باید جلوی این چرخه را بگیریم و مسئولیت اجتماعی به این حوزه می‌پردازد. 

اولیایی در ادامه با اشاره به نقش تدوین قوانین لازم در این حوزه، خاطرنشان کرد: در نهایت قوانین باید به گونه‌ای هم بازدارنده باشند و هم در جایی که به آن عمل می‌شود جنبه تشویقی داشته باشد تا ما بتوانیم مجموعه آنچه که به عنوان کارآفرینی میبینیم را به سمت و سویی هدایت کنیم که مسئولانه باشد و منجر به توسعه پایدار جامعه شود. توسعه اقتصادی بدون توسعه فرهنگی اجتماعی فایده‌ای ندارد، گرچه بسیاری از اقتصاددانان معتقدند که اگر جامعه از نظر اقتصادی رشد کند سایر جنبه‌های جامعه نیز درست می‌شود ولی اگر ما رشد اقتصادی پیدا کردیم و محیط زیستمان را نابود کردیم دیگر این محیط زیست به راحتی برگشت پذیر نیست، یا اگر به منطقه‌ای که بافت فرهنگی و سنتی دارد و جزو ارزش‌های فرهنگی جامعه است آسیب زدیم دیگر نمی‌توانیم آن را برگردانیم. به همین دلیل است که مسئولیت اجتماعی بحثی بسیار جدی است که متاسفانه مغفول مانده و ما نیز در کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق بازرگانی تمام تلاشمان این است که این فرهنگ و دانش را ترویج بدهیم.

ادامه گفتگو آزنیک با دکتر محمود اولیایی، رئیس کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق بازرگانی ایران پیرامون نقش کسب و کارهای مسئولانه در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی را در ویدیو بالا مشاهده کنید.


انتهای پیام//