آزنیک گزارش می‌دهد

بحران چندوجهی ادبیات کودک از نگاه محمدرضا یوسفی

محمدرضا یوسفی، نویسنده «اگر بچه رستم بودم»، باور دارد ادبیات کودک در ایران با بحرانی چندجانبه روبه‌روست؛ از مشکلات اقتصادی و حذف کتاب از سبد خانواده‌ها گرفته تا سیاست‌زدگی شوراهای بررسی و نبود قانون کپی‌رایت، تنها بخشی از این چالش‌هاست.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، یوسفی، متولد ۱۳۳۲ در همدان، فعالیت حرفه‌ای‌اش را در عرصه ادبیات کودک و نوجوان با کتاب «سال تحویل شد» در سال ۱۳۵۷ آغاز کرد و تاکنون بیش از ۶۰ عنوان کتاب منتشر کرده است. از آثار شاخص او می‌توان به «اگر بچه رستم بودم»، «قفس»، «دنیا مال من است»، «هفت چناران» و «یک وجب آسمان» اشاره کرد. استقبال از کتاب‌های او و همکاری طولانی‌اش با انتشارات «امیرکبیر» (کتاب‌های شکوفه) بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگویی، وضعیت ادبیات کودک و نوجوان را از نگاه او مرور کنیم.

یوسفی معتقد است مشکلات این حوزه محدود به ایران نیست و دغدغه‌هایی مانند رعایت حق کپی‌رایت، توزیع غیرقانونی آثار و تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای شوراها، مسائل جهانی‌اند. او تأکید می‌کند که بحران کرونا و حتی جنگ اخیر در منطقه، ضربه‌ی بزرگی به نشر کودک زده است؛ زیرا برخلاف بزرگسالان، کتاب کودک نیازمند حضور و انتخاب مستقیم کودکان و خانواده‌هاست. به‌دلیل تعطیلی مدارس و محدودیت‌های اقتصادی، بسیاری از خانواده‌ها دیگر کتاب کودک نمی‌خرند و برخی ناشران نیز نتوانستند از این بحران جان سالم به‌در ببرند. با این حال، او فعالیت دوباره ناشران دولتی مثل «سروش» و «کانون پرورش فکری» را نشانه‌ای مثبت می‌داند.

از نظر یوسفی، یکی از راهکارهای مهم، تغییر ترکیب شوراهای بررسی کتاب در ناشران دولتی است. به باور او، حضور کارشناسان مستقل و منتقدان بیرون از ساختارهای دولتی، مسیر را برای نوآوری و توجه بیشتر به نیازهای کودکان باز می‌کند. او همچنین معتقد است تا زمانی که ایران به کنوانسیون‌های جهانی کپی‌رایت نپیوندد، حقوق نویسندگان و ناشران حفظ نمی‌شود و تولید آثار جدید به خطر می‌افتد.

از نگاه یوسفی، مشکلات اقتصادی هم مزید بر علت است؛ افزایش قیمت دلار هزینه‌های چاپ را بالا برده و کتاب را از سبد خرید طبقه متوسط حذف کرده است. در این میان، ناشران خصوصی با تکیه بر خلاقیت و نگاه به بازار جهانی، هنوز توانسته‌اند سرپا بمانند، در حالی که ناشران دولتی بیشتر به بودجه‌های تخصیصی متکی‌اند.

یوسفی در نهایت تأکید می‌کند که ادبیات کودک و نوجوان در سطح جهانی هم تحت تأثیر تغییرات فناوری است و دسترسی آسان به نسخه‌های دیجیتال، فروش کتاب‌های چاپی را کاهش داده است؛ اما در کشورهایی با قوانین سخت‌گیرانه کپی‌رایت، این آسیب کمتر است. او امیدوار است اگر اصلاحات ساختاری و مدیریتی در شوراها و سیاست‌های نشر جدی گرفته شود، این حوزه بتواند دوباره جایگاه پیشین خود را به دست آورد.

پایان//