به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، در سال‌های اخیر، پدیده بی‌انگیزگی در میان دانش‌آموزان به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های نظام آموزشی تبدیل شده است. بسیاری از دانش‌آموزان از نظر روحی و ذهنی از تحصیل خود فاصله گرفته‌اند و این مسأله نه تنها بر عملکرد تحصیلی آن‌ها تأثیر منفی گذاشته، بلکه مشکلات اجتماعی و روانی زیادی را نیز به دنبال داشته است.
یکی از علل اصلی این بی‌انگیزگی، عدم ارتباط میان محتوای درسی و علایق شخصی دانش‌آموزان است. بسیاری از دروس در مدارس همچنان به شیوه‌های سنتی تدریس می‌شوند و به ندرت فرصتی برای ابراز خلاقیت یا کشف علایق شخصی به دانش‌آموزان داده می‌شود. این امر باعث می‌شود که دانش‌آموزان احساس کنند آموزش برایشان بی‌فایده است و تنها به اتمام دادن دروس و رسیدن به نمرات خوب فکر کنند.
علاوه بر این، فشارهای اجتماعی و توقعات زیاد خانواده‌ها، نقش مهمی در بی‌انگیزگی دانش‌آموزان ایفا می‌کند. بسیاری از والدین به شدت از فرزندان خود انتظار دارند که همیشه بهترین عملکرد را داشته باشند و این فشار ممکن است موجب کاهش اعتماد به نفس و احساس عدم کفایت در دانش‌آموزان شود.
این پدیده همچنین به مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی دامن زده است. دانش‌آموزانی که به دلایل مختلف از تحصیل خود بی‌انگیزه می‌شوند، معمولاً احساس خستگی، ناامیدی و بی‌ارزشی می‌کنند که می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی روزمره آن‌ها منجر شود.
برای مقابله با این مشکل، نیاز است که اصلاحات اساسی در نظام آموزشی صورت گیرد. از جمله این اصلاحات می‌توان به ایجاد فضاهای خلاقانه‌تر و جذاب‌تر برای یادگیری، توجه به سلامت روانی دانش‌آموزان، کاهش فشارهای غیرضروری و تقویت رابطه مثبت میان دانش‌آموز و معلم اشاره کرد. در نهایت، تنها با ایجاد انگیزه و شادابی در فرآیند یادگیری، می‌توان به حل مشکل بی‌انگیزگی در میان دانش‌آموزان امیدوار بود.
روانشناسان برای بررسی پدیده بی‌انگیزگی در دانش‌آموزان عوامل مختلفی را مورد توجه قرار داده‌اند. آن‌ها معتقدند که بی‌انگیزگی می‌تواند ناشی از تعامل پیچیده‌ای میان عوامل فردی، محیطی و اجتماعی باشد. در اینجا به برخی از نظرات روانشناسان در این زمینه اشاره می‌کنیم:
1. نظریه خودمختاری (Self-Determination Theory)
یکی از مهم‌ترین نظریه‌ها در روانشناسی انگیزش، نظریه خودمختاری است که توسط دسی و ریان ارائه شده است. طبق این نظریه، برای اینکه دانش‌آموزان احساس انگیزه کنند، باید سه نیاز اساسی آن‌ها برآورده شود:
روانشناسان معتقدند که اگر این نیازها برآورده نشود، دانش‌آموزان ممکن است بی‌انگیزه شوند و نسبت به تحصیل دلسرد شوند.
2. نظریه دو عاملی هرتزبرگ
بر اساس این نظریه، عوامل انگیزشی به دو دسته تقسیم می‌شوند: عوامل بهداشت و عوامل انگیزشی. عوامل بهداشت شامل مواردی مانند شرایط نامناسب محیطی، فشارهای اجتماعی یا عدم رضایت از معلمان می‌شود که به تنهایی نمی‌توانند انگیزه ایجاد کنند اما در صورت وجود، می‌توانند بی‌انگیزگی و نارضایتی را افزایش دهند. در مقابل، عوامل انگیزشی مثل احساس موفقیت و پیشرفت در دروس، می‌توانند موجب افزایش انگیزه در دانش‌آموزان شوند.
3. نظریه انتظار (Expectancy Theory)
طبق این نظریه که توسط ویکتور وروم مطرح شده است، دانش‌آموزان بر اساس این که چقدر به موفقیت خود اعتقاد دارند و چقدر به نتیجه‌ای که از تلاش‌هایشان بدست می‌آید اهمیت می‌دهند، انگیزه می‌گیرند. اگر دانش‌آموزان احساس کنند که تلاش‌هایشان به نتیجه‌ای مطلوب نمی‌رسد یا نتیجه برایشان جذاب نیست، احتمال بی‌انگیزگی افزایش می‌یابد.
4. نظریه یادگیری اجتماعی بندورا
آلبرت بندورا، روانشناس معروف، به اهمیت مدل‌سازی رفتار در فرآیند یادگیری تاکید کرده است. او معتقد است که اگر دانش‌آموزان شاهد تلاش و موفقیت دیگران در مواجهه با مشکلات باشند، می‌توانند از این تجربیات برای تقویت انگیزه خود استفاده کنند. به عبارتی، داشتن الگوهای مثبت در محیط آموزشی می‌تواند انگیزه دانش‌آموزان را افزایش دهد و به آن‌ها یاد دهد که تلاش‌هایشان نتیجه خواهد داد.
5. نقش اضطراب و فشارهای روانی
روانشناسان همچنین اشاره دارند که فشارهای غیرضروری و اضطراب‌های ناشی از امتحانات، توقعات خانواده یا رقابت‌های آموزشی می‌توانند بر انگیزه دانش‌آموزان تأثیر منفی بگذارند. در واقع، زمانی که دانش‌آموزان احساس کنند که شکست در تحصیل عواقب منفی جدی دارد، ممکن است به جای تلاش بیشتر، از تحصیل دلسرد شوند.
6. فرسودگی تحصیلی (Academic Burnout)
یکی دیگر از مفاهیم مهم که روانشناسان به آن اشاره می‌کنند، فرسودگی تحصیلی است. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که دانش‌آموزان به دلیل فشار زیاد درسی و عدم دستاوردهای مطلوب، احساس خستگی و بی‌انگیزگی کنند. فرسودگی تحصیلی می‌تواند به کاهش بهره‌وری و افزایش بی‌علاقگی نسبت به تحصیل منجر شود.
لیلا صادقی، روانشناس حوزه کودک و نوجوان، درباره چالش‌های بی‌انگیزگی تحصیلی در میان دانش‌آموزان توضیحاتی ارائه کرد. او گفت: در برخی موارد، نوجوانانی که قبلاً از مطالعه لذت می‌بردند، به تدریج علاقه خود را از دست می‌دهند و با سوالات پیچیده‌ای همچون "چه هدفی دارم؟" یا "به چه چیزی علاقه‌مندم؟" روبرو می‌شوند. این وضعیت اغلب نشانه‌ای از بحران بی‌هدفی و کاهش انگیزه در آن‌هاست.
به گفته صادقی، در چنین شرایطی، نوجوانان معمولاً تمایل دارند که کارهایشان را نیمه‌تمام بگذارند، تکالیف خود را نادیده بگیرند یا برای مواجهه با مشکلات، هیچ تلاشی نکنند. این رفتارها، مانند بهانه‌جویی برای انجام ندادن مسئولیت‌ها یا عدم تمرکز در هنگام مطالعه، از جمله نشانه‌های بی‌انگیزگی است.
او تأکید کرد که در این شرایط، والدین باید با دقت بیشتری به رفتارهای نوجوان خود توجه کرده و با طرح سوالاتی مثل "چه چیزی باعث کاهش انگیزه‌ات شده؟" یا "در گذشته به چه موضوعاتی علاقه‌مند بودی که حالا از آن‌ها فاصله گرفته‌ای؟" به نوجوان کمک کنند تا بهتر خود را بشناسد و به علل کاهش انگیزه‌اش پی ببرد.
این روانشناس هشدار داد که جملات تحقیرآمیز و تهدیدآمیز مانند "اگر درس نخوانی آینده‌ات خراب می‌شود" یا "تو مسئول آبروی خانواده هستی" نه تنها مؤثر واقع نمی‌شوند، بلکه می‌توانند فشار روانی و استرس بیشتری به نوجوان وارد کنند. به گفته صادقی، مدیریت احساسات و افکار نوجوان، به جای اعمال فشارهای اضافی، می‌تواند راه‌حل مؤثری برای افزایش انگیزه و علاقه به درس خواندن باشد.
نتیجه‌گیری
روانشناسان تأکید دارند که بی‌انگیزگی دانش‌آموزان تنها یک مشکل فردی نیست، بلکه نتیجه تعامل عوامل مختلف است. برای مقابله با این چالش، نیاز است که تغییرات بنیادی در محیط‌های آموزشی و رویکردهای تدریس ایجاد شود. حمایت‌های روانی، برآورده کردن نیازهای اساسی دانش‌آموزان و ایجاد فضای آموزشی مثبت و جذاب می‌تواند به افزایش انگیزه و کاهش بی‌انگیزگی کمک کند.
آخرین اخبار
بیست و ششمین جشنواره قصه‌گویی با تاکید بر امیدآفرینی و هویت ایرانی برگزار شد
داور بیست و ششمین جشنواره قصه...
1403-09-29
بیست‌وششمین جشنواره قصه‌گویی تهران: از نمایشگاه عروسک قصه‌ها تا نقالی، زبان اشاره و مشارکت خانواده‌ها
بیست‌وششمین جشنواره قصه‌گویی ت...
1403-09-29
استقبال گسترده از بیست‌وششمین جشنواره قصه‌گویی؛ کیفیت بالای آثار در سراسر کشور
بیست‌وششمین جشنواره قصه‌گویی ک...
1403-09-29
دوره توانمندسازی" هم صدا با ماهر" به پایان رسید
دوره توانمندسازی" هم صدا با ما...
1403-09-28
هیات داوران بیستمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران مبارک معرفی شد
دبیرخانه بیستمین جشنواره بین‌ا...
1403-09-27