در انتظار برگزاری نخستین همایش تعلیم و تربیت کودکان با نیازهای ویژه؛

شورای کتاب کودک آماده همکاری با آموزش و پرورش استثنایی است

شورای کتاب کودک، سازمانی مستقل، غیردولتی و نخستین سازمانی است که برای پیشبرد ادبیات کودکان و نوجوانان ایران در سال ١٣۴١ توسط زنده‌یاد توران میرهادی (١٣٠۶-١٣٩۵) تاسیس و با همکاری گروهی از کارشناسان تعلیم و تربیت، نویسندگان و هنرمندان فعالیت خود را آغاز کرد.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، با توجه به نزدیک شدن زمان برگزاری نخستین همایش ملی تعلیم و تربیت کودکان با نیازهای ویژه به همت پژوهشگاه آموزش و پرورش و اداره آموزش و پرورش استثنایی و به منظور بررسی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کمیته کار با کودکان با نیازهای ویژه در شورای کتاب کودک در خروجی این همایش، به سراغ سه تن از فعالان حوزه کودک در شورای کتاب کودک رفتیم تا از نقطه نظرات‌شان درباره همکاری‌های احتمالی میان شورا و آموزش و پرورش در زمینه کودکان با نیازهای ویژه بشنویم.

مريم صفاهانی، هماهنگ کننده کمیته بررسی، نقد و پژوهش در شورای کتاب کودک، درباره ساختار گروه‌های بررسی گفت: در شورا ١٨ گروه بررسی در حوزه‌های مختلف مثل تالیف، ترجمه، ادبیات دینی، علوم، ادبیات نمایشی و... داریم که کتاب‌های حوزه خود را بررسی و ارزیابی کرده و در پایان هر سال، فهرستی مناسب از کتاب‌های باکیفیت به مخاطبان خود از جمله کتابداران، معلمان و والدین معرفی می‌کنند. در کنار این ١٨ گروه بررسی، شورا دارای ۴ گروه کاری است که عبارتند از «کمیته ترویج خواندن»، «گروه کار با کودکان بیمار»، «گروه خدمات کتابداری برای کودکان ناشنوا و کم‌شنوا» و «گروه خدمات کتابداری برای کودکان نابینا و کم‌بینا».

وی در توضیح این ۴ گروه کاری بیان کرد: کمیته ترویج خواندن در مدارس و مراکز فرهنگی در قالب‌های قصه‌گویی، بلندخوانی و بازی و با هدف بالا بردن میل به خواندن در میان کودکان و نوجوانان فعالیت می‌کند. سه گروه دیگر نیز در کنار هم، کمیته ویژه را تشکیل می‌دهند که کتاب‌های تالیفی و ترجمه‌ای در حوزه معلولیت را بررسی، گلچین و به مخاطبان ویژه خود معرفی می‌کنند. 

صفاهانی همچنین از رقابت خروجی‌های این کمیته در جشنواره‌ها و جایزه‌های جهانی مربوطه گفت؛ از جمله ٨ کتابی که در اوایل سال جاری به تایید دفتر مرکزی IBBY رسیده و وارد لیست جهانی شدند. این کتاب‌ها اکنون به همراه بسیاری کتاب‌های دیگر در سراسر جهان سفر کرده و در اختیار کودکان دنیا قرار می‌گیرند.

صفاهانی درباره امکان و ظرفیت همکاری میان شورا و آموزش و پرورش استثنایی به تجربه‌های گذشته این دو سازمان اشاره کرد: پیش‌تر شورا دارای ۴ گروه کاری بود که به نیازها و تقاضاهای ترویجی آموزش و پرورش در مدارس مناطق مختلف کشور جواب می‌داد. اکنون هم شورا دارای چندین کارگروه ترویجی است که فعالیت‌های مستقل خود را دارند؛ از جمله گروه بامداد کتابخانه‌ها که در مناطق محروم کتابخانه‌های کودک ایجاد و تجهیز کرده و همچنین کتابدار تربیت می‌کنند. این گروه همین‌اینک هم گاهی با آموزش و پرورش همکاری می‌کند.

وی به امکان همکاری گروه ویژه و آموزش و پرورش برای خدمات‌رسانی به کودکان با نیازهای ویژه نیز اشاره کرده اما تاکید کرد که این همکاری به شرطی امکان‌پذیر می‌شود که شورا بتواند در چارچوب‌های خود فعالیت کند. او تشریح کرد: شورای کتاب کودک بر مبنای روانشناسی انسان‌گرا فعالیت می‌کند و معتقد است هر کودک منحصر به فرد بوده و لازم است با استفاده از کتاب‌ها، تخیل بچه‌ها را تقویت کنیم، استعدادها را بشناسیم و پرورش دهیم. در حالی که آموزش و پرورش بر اساس رویکردهای رفتارگرا فعالیت کرده و بر حفظ و یادگیری مطالبی که اغلب به درد زندگی حقیقی بچه‌هایی با نیازهای ویژه نمی‌خورد، تاکید دارد. 

صفاهانی عنوان کرد که شورای کتاب کودک آماده است به شرط اینکه آموزش و پرورش دست همکاری به سمتش دراز کند، در زمینه کودکان با نیازهای ویژه با آموزش و پرورش همکاری کند.

 *شورای کتاب می‌تواند در زمینه مناسب‌سازی کتب برای دانش‌آموزان نابینا و کم‌بینا با آموزش و پرورش همکاری کند* 

مسعود طاهریان، عضو گروه جیکو و خدمات کتابداری کودکان نابینا، در تکمیل حرف‌های صفاهانی از ظرفیت‌های گروه نابینایان در شورا گفت: گروه خدمات کتابداری برای کودکان نابینا و کم‌بینا در صورتی که آموزش و پرورش پا پیش بگذارد، در دو زمینه می‌تواند مفید فایده واقع شود. یکی در زمینه مناسب‌سازی کتب برای کودکان با ضایعه‌های بینایی، مانند فعالیت‌های گروه جیکو که به منظور هم‌نشین کردن کودکان نابینا و کم‌بینا با کتاب، به صداسازی برای کتاب‌ها مشغول است. زمینه دیگر آموزش‌هایی است که این گروه می‌تواند در اختیار خانواده‌ها، معلمان و خود کودکان نابینا و کم‌بینا قرار دهد.

وی ادامه داد: همچنین گروه کتابداری نابینایان در سال ١۴٠٠ بررسی‌های گسترده‌ای به منظور یکپارچه سازی راه‌های مختلف موجود برای رفع نیاز مطالعه نابینایان انجام داد که به شکل‌گیری یک لیست در شورای کتاب کودک منجر شده است. این لیست نیز می‌تواند در رفع نیازهای ادبی دانش‌آموزان نابینا و کم‌بینا برای آموزش و پرورش کمک‌کننده باشد.

طاهریان درباره فعالیت‌های گروه کتابداری کودکان نابینا و کم‌بینا تشریح کرد که علاوه بر ارزیابی و بررسی کتاب‌ها، نمایندگی چندین جشنواره در زمینه کودکان با نیازهای ویژه را نیز به عهده دارد؛ جشنواره‌هایی همچون جایزه تکتوس.

 *تقویت زبان فارسی به واسطه کتاب از فشار معلولیت می‌کاهد* 

کوکب طاهباز، هماهنگ کننده گروه خدمات کتابداری کودکان ناشنوا و کم‌شنوا و معلم بازنشسته هنرستان استثنایی، از تجربه خود درباره ارتباط این دو نهاد گفت: این ارتباط از طرفی به فعالیت‌های شورا و از طرف دیگر به انگیزه مدیران آموزش و پرورش مربوط است. باید پذیرفت که آموزش و پرورش یک نهاد دولتی بوده و از هر دو جنبه مالی و سیاست‌گذاری، ذیل قوانین خط‌کشی شده‌ای فعالیت می‌کند. برخی مدیران که انگیزه بیشتری دارند، از دستاوردها و فعالیت‌های مؤسسات موازی مثل شورا استفاده می‌کنند تا خدمات‌رسانی به دانش‌آموزان با نیازهای ویژه را بهبود ببخشند؛ همان‌طور که در اواخر دهه ٧٠ شاهد ارتباط قوی شورا و آموزش و پرورش استثنایی بودیم. از طرف دیگر نمی‌توان به مدیرانی که چنین انگیزه‌ای ندارند، چندان خرده گرفت، چرا که متاسفانه بودجه، نیروی متخصص و زمان کافی برای فعالیت‌های فوق‌برنامه کتابخوانی در اختیار  دانش‌آموزان مدارس استثنایی قرار نمی‌گیرد.

وی تشریح کرد: واقعیت این است که هر دو نهاد به یکدیگر نیاز دارند. شورا برای طراحی روش‌های خلاقانه و اجرای برخی فعالیت‌های ترویجی در زمینه کتابخوانی برای کودکان با نیازهای ویژه، به همکاری آموزش و پرورش احتیاج داشته؛ آموزش و پرورش نیز برای بهینه‌سازی برنامه‌ریزی‌های آموزشی خود، به دستاوردهای ادبی مؤسساتی مانند شورای کتاب کودک نیاز دارد.

طاهباز درباره فعالیت‌های شورا که می‌تواند مورد استفاده آموزش و پرورش قرار بگیرد، توضیح داد: فشار مدرسه بر اتمام کتب در طول سال تحصیلی و ارزیابی یادگیری دانش‌آموز است، در حالی که لازم است بر تقویت و به کارگیری زبان فارسی برای کودکان ناشنوا چندین برابر دیگر کودکان کار شود. استفاده از کتاب و کتابخوانی یکی از راه‌های تقویت زبان فارسی است که مقدار زیادی از محدودیت دایره واژگانی کودکان ناشنوا را جبران کرده، از فشار معلولیت کاسته و ناشنوایان را برای حضور فعال در جامعه آماده می‌کند.

وی افزود: با توجه به تجربه ٢۵ ساله خودم در کلاس‌های درس ناشنوایان می‌دانم که معلم با رویکرد درسی، امکان انجام این دسته از فعالیت‌ها را در کلاس ندارد و اینجاست که شورا می‌تواند به کمک آموزش و پرورش بیاید.

وی یکی از این فعالیت‌های تاثیرگذار را طرح ساعت کتابخوانی خوانده و توضیح داد: در صورتی که در هفته ٣ تا ۴ ساعت به این طرح اختصاص یابد، به سرعت دایره لغات دانش‌آموزان افزایش پیدا می‌کند. البته بهتر است این فعالیت در حضور یک تسهلیگر آموزش دیده یا کتابدار متخصص نیازهای ویژه و زیر نظر شورای کتاب انجام شود. همچنین لازم است فرهنگ کتابخوانی به روش‌های جذاب و خلاقانه به دانش‌آموزان ناشنوا ارائه گردد.

طاهباز معتقد است گرچه شورای کتاب کودک یک موسسه ترویجی است، اما به دلیل محدودیت‌های خود توانایی اجرای خدمات کتابخوانی در سراسر ایران را ندارد.در عوض شورا  می‌تواند در پایه ریزی برنامه‌های کتابخوانی ناشنوایان با آموزش و پرورش همکاری کرده و ایده‌ها، ظرفیت‌های پژوهشی و فهرست آثار غیردرسی مناسب را به آموزش و پرورش استثنایی انتقال دهد.
وی در نهایت تاکید کرد که بار معلولیت‌هایی چون نابینایی و ناشنوایی با مدیریت و برنامه‌ریزی درست قابل کاستن و تا حدی جبران‌پذیر است.

با توجه به نزدیک شدن همایش تعلیم و تربیت کودکان با نیازهای ویژه که در اولین روز اسفندماه سال جاری برگزار می‌شود و تاکید دست‌اندرکاران این همایش بر انگیزه برای بهینه‌سازی برنامه‌های درسی دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، امید است از شورای کتاب کودک نیز برای شرکت در این همایش دعوت به عمل آمده و شاهد همکاری مستحکم این دو نهاد در آینده به منظور خدمات‌رسانی بهتر به کودکان با نیازهای ویژه باشیم.

انتهای پیام//