آزنیک گزارش می‌دهد

نوجوانان بی‌سپر؛ آسیب‌های پنهانی که بی‌سوادان رسانه‌ای را می‌بلعد

شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های آنلاین و فضای مجازی، برای نوجوانان تنها دریچه سرگرمی نیست؛ آنها می‌توانند به میدان مین پرخطری برای نوجوانانی تبدیل شوند که سواد رسانه‌ای ندارند و قربانی فریب، خشونت و استثمار آنلاین می‌شوند.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، در روزگاری که نوجوانان ایرانی ساعت‌ها از وقت روزانه‌شان را در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی می‌گذرانند، نداشتن سواد رسانه‌ای به یکی از تهدیدهای بزرگ برای سلامت روانی، اجتماعی و حتی جسمی آنها تبدیل شده است؛ تهدیدی که کمتر از آن صحبت می‌شود، اما پیامدهایش به‌طور پنهان زندگی بسیاری از خانواده‌ها را تحت تأثیر قرار داده است.

دام‌های پنهان: از اخبار جعلی تا خشونت آنلاین

با نگاهی به آمارهای غیررسمی، بیش از ۸۰ درصد نوجوانان ایرانی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارند، اما بخش قابل توجهی از آنها هیچ آموزشی برای تشخیص اخبار جعلی، تبلیغات فریبنده یا محتوای مخرب ندیده‌اند.

یکی از مشاوران دبیرستانی در تهران، می‌گوید: «نوجوانان ما بیشتر از خانواده‌ها، اطلاعاتشان را از فضای مجازی می‌گیرند. از تغذیه و سبک زندگی گرفته تا مسائل عاطفی و جنسی. وقتی سواد رسانه‌ای نباشد، مرز واقعیت و خیال، یا واقعیت و دروغ برایشان گم می‌شود.»

چالش‌های رفتاری و روانی؛ از مقایسه‌گری تا افسردگی

کارشناسان حوزه سلامت روان هشدار می‌دهند که مقایسه‌گری افراطی، شکل‌گیری هویت جعلی، و احساس ناکافی بودن، از آسیب‌های جدی استفاده بی‌رویه و بدون آگاهی از شبکه‌های اجتماعی است.

زهرا، مادر یک نوجوان ۱۵ ساله، می‌گوید: «دخترم از وقتی وارد اینستاگرام شده، دائم خودش را با بقیه مقایسه می‌کند. از ظاهر تا سبک زندگی. اعتماد به‌نفسش کم شده و حتی دچار اضطراب اجتماعی شده است.»

خطرات جدی‌تر؛ از باج‌گیری آنلاین تا اعتیاد اینترنتی

فقدان سواد رسانه‌ای نوجوانان را در معرض خطراتی چون باج‌گیری اینترنتی، قمار آنلاین، آزار سایبری، و اعتیاد به بازی‌های ویدئویی قرار می‌دهد؛ خطراتی که در بسیاری از خانواده‌ها یا اصلاً شناخته‌شده نیستند یا وقتی آشکار می‌شوند که کار از کار گذشته است.

یک روانشناس حوزه نوجوان می‌گوید: «بسیاری از پرونده‌های کودک‌آزاری آنلاین یا فرار نوجوانان، ریشه در ناآگاهی و ناتوانی آنها برای شناسایی تهدیدها دارد.»

نتیجه‌گیری | راه‌حل از آموزش می‌گذرد

کارشناسان بر این باورند که مقابله با آسیب‌های فضای مجازی، بیش از آنکه با فیلتر و ممنوعیت ممکن باشد، نیازمند آموزش فراگیر و ارتقای سواد رسانه‌ای نوجوانان، خانواده‌ها و حتی معلمان است.

پیشنهادهای مطرح‌شده شامل:

• گنجاندن آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس،
• آموزش والدین برای نظارت سالم،
• تولید محتوای بومی و جذاب برای نوجوانان،
• و گفت‌وگوی باز میان خانواده و فرزندان است.

آسیب‌های اجتماعی فضای مجازی بی‌صدا و بی‌علامت می‌آیند. آینده نوجوانان نسل امروز، به مهارت‌هایی گره خورده که اگر امروز آموزش داده نشود، فردا به بحرانی ملی تبدیل خواهد شد.

پایان//