به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، در سال‌های اخیر، صنایع پتروشیمی در ایران به‌عنوان یکی از موتورهای محرک اقتصاد کشور، رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده‌اند. این صنایع که عمدتاً در نواحی جنوبی و ساحلی کشور مستقرند، ضمن تولید محصولات استراتژیک و اشتغال‌زایی، تأثیرات گسترده‌ای بر محیط‌زیست، جوامع محلی و ساختارهای اقتصادی ـ اجتماعی مناطق پیرامونی برجای گذاشته‌اند. با این حال، نبود رویکرد سیستماتیک در حوزه مسئولیت اجتماعی، چالش‌های مهمی را رقم زده است.
به گفته مهدیه پورشاد، متخصص برنامه‌ریزی پایداری و مسئولیت اجتماعی، مسئولیت اجتماعی دیگر یک رویکرد اختیاری و اخلاقی نیست، بلکه به ضرورتی حیاتی برای بقا، مشروعیت اجتماعی و توسعه پایدار شرکت‌ها تبدیل شده است.
صنایع پتروشیمی به‌طور ذاتی با چالش‌های زیست‌محیطی از جمله تولید آلاینده‌های هوا، تخلیه فاضلاب صنعتی، پسماندهای خطرناک و گازهای گلخانه‌ای مواجه هستند. در مناطق میزبان، این آلودگی‌ها به تهدیدی برای منابع طبیعی، تنوع زیستی و سلامت انسان‌ها تبدیل شده است. به گفته پورشاد، در مناطقی مانند عسلویه، بندر امام خمینی و ماهشهر، این آلاینده‌ها نه‌تنها بر کیفیت خاک، آب و هوا تأثیر گذاشته‌اند بلکه کیفیت زندگی و بهداشت روانی ساکنان نیز تحت‌الشعاع قرار گرفته است.
وی همچنین هشدار می‌دهد که گرمای ناشی از فرایندهای صنعتی و نزدیکی برخی مجتمع‌ها به مناطق حفاظت‌شده، تالاب‌ها یا سواحل، تعادل اکولوژیک را به‌طور جدی مختل کرده و زیست‌بوم محلی را در معرض نابودی قرار داده است.
یکی از محورهای مهم در حوزه مسئولیت اجتماعی، عدالت در بهره‌مندی از منافع توسعه صنعتی است. به گفته پورشاد، در حالی‌که صنایع پتروشیمی موجب رونق اقتصادی در سطح ملی شده‌اند، بسیاری از جوامع محلی از مزایای آن بی‌بهره مانده‌اند.
او می‌افزاید:«بخش بزرگی از فرصت‌های شغلی در این صنایع در اختیار نیروهای غیربومی قرار دارد. این در حالی است که جمعیت بومی که از مهارت یا تحصیلات تخصصی برخوردار نیستند، به حاشیه رانده شده‌اند. این موضوع باعث افزایش احساس طردشدگی، نابرابری درآمدی و آسیب به انسجام اجتماعی شده است.»
پورشاد تأکید می‌کند که راه‌حل این مسئله، سرمایه‌گذاری در آموزش، مهارت‌آموزی و توانمندسازی جوانان محلی است؛ همچنین ایجاد سیستم‌های تبعیض مثبت در فرآیند جذب نیرو و ارتقاء شغلی.
استقرار پتروشیمی‌ها، بدون برنامه‌ریزی برای زیرساخت‌های مکمل، موجب فشار مضاعف بر منابع آب، برق، حمل‌ونقل، آموزش، بهداشت و مسکن در مناطق میزبان شده است. افزایش ناگهانی جمعیت مهاجر شاغل در صنایع، قیمت زمین و مسکن را بالا برده و امکان ادامه زندگی برای ساکنان بومی را دشوار کرده است.
از سوی دیگر، تغییرات فرهنگی نیز از مهم‌ترین پیامدهای توسعه صنعتی محسوب می‌شود. پورشاد معتقد است که ورود افراد با فرهنگ‌های متنوع، بدون بستر گفت‌وگو و آموزش، منجر به تضعیف زبان، آیین‌ها و هویت فرهنگی بومی شده است:
«فرآیند توسعه باید با احترام به فرهنگ محلی همراه باشد. صنایع می‌توانند با حمایت از زبان، هنر و میراث فرهنگی منطقه، در حفظ هویت و ارتقای آگاهی فرهنگی ایفای نقش کنند.»
بر اساس تجارب جهانی و تحلیل وضعیت داخلی، مهدیه پورشاد مجموعه‌ای از راهکارهای عملی را برای ایفای مؤثر مسئولیت اجتماعی توسط شرکت‌های پتروشیمی پیشنهاد می‌دهد:
✅ توسعه عادلانه
✅ شفافیت و پاسخگویی
✅ حفاظت محیط‌زیست
✅ پایداری فرهنگی و گفت‌وگوی اجتماعی
به باور پورشاد، مسیر توسعه بدون توجه به مؤلفه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی، مسیری ناپایدار و آسیب‌زاست. شرکت‌های پتروشیمی باید از رویکرد صرفاً اقتصادی فاصله گرفته و نقش خود را به عنوان «شهروند سازمانی مسئول» بپذیرند. تنها در این صورت است که همزیستی پایدار میان صنعت و جامعه شکل خواهد گرفت و از بروز بحران‌های اجتماعی و زیست‌محیطی جلوگیری خواهد شد.
«پایداری، نه یک شعار، بلکه یک الزام برای آینده‌ی صنعت و جامعه است.»
پایان//
آخرین اخبار