در گفت‌وگو با آزنیک مطرح شد

تصویرگران کودک در ایران؛ میان خلاقیت، محدودیت و بی‌عدالتی حرفه‌ای

تصویرگری کودک در ایران، با وجود ظرفیت‌های خلاقانه بی‌شمار، هنوز در سایه مشکلات ساختاری و حرفه‌ای قرار دارد. حدیثه قربان، تصویرگر شناخته‌شده کتاب‌های کودک و نوجوان، در گفت‌وگو با آزنیک ما به بررسی چالش‌های این حرفه پرداخت. از دستمزدهای پایین و محدودیت‌های محتوایی گرفته تا مشکلات ناشی از اولویت‌های تجاری ناشران، قربانی بر لزوم تغییر نگاه به تصویرگر و افزایش حمایت‌ها تأکید کرد.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری آزنیک، جایگاه تصویرگران کودک و نوجوان در صنعت نشر ایران همواره موضوع بحث و نقد فعالان فرهنگی بوده است. حدیثه قربان، تصویرگر شناخته‌شده در این حوزه، در گفت‌وگو با آزنیک به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های موجود در این عرصه پرداخت و دیدگاه خود را در خصوص وضعیت حرفه‌ای تصویرگران کودک در ایران بیان کرد.

تصویرگر؛ از مکمل متن تا خالق مستقل

قربان با اشاره به ساختار غالب نشر در ایران، گفت:«در ایران، فضای نشر بیشتر نویسنده‌محور است و تصویرگر معمولاً به‌عنوان مکمل متن دیده می‌شود. در حالی که در بسیاری از کشورهای دنیا، تصویرگر به‌عنوان "نویسنده‌ی تصویری" شناخته می‌شود و گاهی متن حتی تابع تصویر قرار می‌گیرد.»

او تجربه‌های شخصی خود را از همکاری با ناشران مختلف چنین توصیف کرد:«در برخی از پروژه‌ها ناشران با دخالت‌های زیاد، خلاقیت تصویرگر را محدود می‌کنند، اما در مواردی که آزادی بیشتری به تصویرگر داده می‌شود، نتیجه آثاری عمیق‌تر و جذاب‌تر حاصل می‌شود. برای کودک، تصویر نخستین عامل جذب به کتاب است، نه متن.»

دستمزدها و شرایط کاری؛ فاصله‌ای قابل توجه با استانداردهای جهانی

قربان با انتقاد از وضعیت مالی حرفه تصویرگری کودک در ایران افزود:«دستمزد تصویرگران کودک و نوجوان در ایران بسیار پایین است و فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد. اغلب تصویرگران با حق‌الزحمه پایین و زمان‌بندی‌های فشرده مواجه‌اند و ارزش واقعی خلاقیت آن‌ها به‌طور کامل نادیده گرفته می‌شود.»

او همچنین به مواردی اشاره کرد که برخی ناشران شرایط بهتری را برای تصویرگران فراهم می‌کنند، اما این موارد استثنا به حساب می‌آید.

سانسور؛ مانع جدی بر سر راه خلاقیت

وی در خصوص تأثیر سانسور و محدودیت‌های محتوایی بر خلاقیت تصویرگران بیان کرد:«محدودیت‌های محتوایی باعث می‌شود بسیاری از ایده‌ها و طرح‌ها تغییر یا حذف شوند تا با چارچوب‌های موجود همخوانی پیدا کنند. این موضوع در مجلات کودک بیشتر از کتاب‌های داستانی مشاهده می‌شود. با این حال، برخی تصویرگران با خلاقیت خود توانسته‌اند در همین چارچوب‌ها آثار نوآورانه‌ای خلق کنند.»

اولویت‌های تجاری؛ غلبه بر کیفیت هنری

این تصویرگر همچنین به مسئله اولویت‌های تجاری در نشر اشاره کرد و گفت:«در بسیاری از ناشران، تصمیم‌گیری‌ها حول محور فروش و سلیقه‌های عمومی شکل می‌گیرد و کمتر به ارزش هنری و خلاقانه تصویرگری توجه می‌شود. اما تجربه نشان داده که وقتی کیفیت هنری در اولویت قرار می‌گیرد، آثار نه تنها از نظر بصری جذاب‌تر می‌شوند، بلکه تأثیر آموزشی بیشتری نیز دارند.»

دلایل تمایل تصویرگران به همکاری با ناشران خارجی

قربان در خصوص گرایش بسیاری از تصویرگران ایرانی به همکاری با ناشران خارجی، این موضوع را نتیجه مشکلاتی مانند دستمزد پایین و محدودیت‌های محتوایی دانست و افزود:«دستمزد پایین و محدودیت‌های محتوایی در ایران باعث شده بسیاری از تصویرگران به همکاری با ناشران خارجی تمایل پیدا کنند. این همکاری‌ها فرصت‌هایی برای آزادی خلاقیت و ارتقای مهارت‌ها فراهم می‌آورد و به تصویرگر امکان می‌دهد نقش خود را به‌عنوان یک خالق مستقل در فرآیند تولید اثر ایفا کند.»

تکرار و کلیشه در تصویرگری کودک؛ آیا واقعا اینطور است؟

وی در پاسخ به نقدهایی که تصویرگری کودک ایرانی را گرفتار تکرار و کلیشه می‌دانند، گفت:«بخشی از این نقد درست است. محدودیت‌ها و تلاش برای جلب سلیقه عمومی باعث شده برخی آثار تکراری باشند. با این حال، تصویرگران خلاق و جسور زیادی در ایران وجود دارند که با سبک‌ها و روایت‌های تازه‌ای وارد عرصه می‌شوند. مشکل اصلی، کمبود حمایت و آزادی خلاقیت است، نه کمبود استعداد.»

میزان آزادی خلاقیت در همکاری با ناشران

قربان درباره میزان آزادی تصویرگر در همکاری با نویسندگان و ناشران نیز توضیح داد:«میزان آزادی خلاقیت در پروژه‌ها متفاوت است. در برخی از پروژه‌ها، تصویرگر می‌تواند ایده‌ها و سبک خود را به‌خوبی وارد اثر کند، اما در مواردی دیگر، تصویرگر تنها مجری سفارش‌های ناشر است و امکان اعمال دیدگاه‌های شخصی کمی دارد.»

جمع‌بندی

این تصویرگر در پایان گفت:«تصویرگری کودک در ایران ظرفیت بالایی برای نوآوری و رشد دارد، اما نیازمند حمایت بیشتر، بهبود شرایط حرفه‌ای و ارزش‌گذاری واقعی بر تصویرگران است. اگر ناشران و سیاست‌گذاران نگاه خود را به این حرفه تغییر دهند، تصویرگران می‌توانند آثاری تأثیرگذارتر و غنی‌تر خلق کنند.»

پایان//